- Katılım
- 30 Mar 2014
- Mesajlar
- 335
- Puanları
- 28
BENZİNLİ MOTORLAR
Benzinli motorun yakıt sisteminin parçalarından bazıları şunlardır:
yakıt deposu, yakıt pompası, yakıt göstergesi, karbüratör, hava filtresi, emme manifoltu.
Dizel motorun yakıt sisteminin parçalarından bazıları şunlardır: yakıt deposu, besleme
pompası, mazot filtresi, enjeksiyon pompası, enjektör, ısıtma kızdırma bujileri, yakıt
göstergesi.
Hava filtresinin görevi, karbüratöre giren havayı süzmek ve ve sessiz emiş sağlamaktır. Hava
filtresinin tıkanmasını önlemek için basınçlı hava ile temizlemeliyiz. Öte yandan, hava
filtresi tıkalı olan motor zengin karışımla çalışır. Filtre yine de temzilenmeden motor hala
çalıştırılırsa motor boğulur.
Karbüratör, emme manifoltu üzerindedir ve sadece benzinli motorlarda olur. Benzin-Hava
karışımını ayarlar. Karbüratörün karıştırma oranı 1/15'tir.
Jikle devresinin görevi, soğuk havalarda motorun çabuk çalışmasını sağlamaktır. Jikle devresi
karbüratörde bulunur. Jikle kelebeği, karbüratörün hava giriş deliği önünde bulunur.
Yağ filtresi yağı süzer ve temizler.
Silindir içindeki yanmış gazlar egzost manifoldu ile dışarı atılır.
Egzost susturucusu, basınçlı olarak çıkan yanlış gazların sesini azaltır. Eğer aracın
egzostundan fazla ses çıkıyorsa susturucu patlak olabilir.
Supap ayarı, en önemli motor ayarlarından biridir. Soğuk ve sıcak ayar olarak ikiye ayrılır.
Bir aracı kış şartlarına hazırlarken en önemli noktalardan biri hava filtresini kışlık pozisyona
almak ve otomatik jikle kışlık pozisyonuna çevirmektir.
Araçta yakıt ikmali yapılırken motor stop edilir.
Ayağımızı gaz pedalından çeksek bile motorun hala çalışmasını sağlayan devre
rölanti devresidir.
Yakıtın içinde toz-su-pislik vs. varsa motor tekleyerek çalışır.
Yakıt sistemi ayarlarından biri rölanti ayarıdır.Boğulmuş bir motoru çalıştırmak için gaz pedalına sonuna kadar basılarak marş yapılır.
Motor ısınıca stop ediyorsa karbüratöre de bakılmalıdır.
Araç kulanırken yakıt tasarrufu için
hava filtresi temizlenmeli,
Karbüratör ayarları yapılmalı,
Jikle devresi açık unutulmamalıdır,
Rölanti yüksek olmamalıdır,
Eskimiş bujiler temizlenmeli,
Lastik hava basınçları normal olmalıdır,
Fren ayarlarının sıkı olmaması,
Uygun viteste gidilmesi, Debriyaj
kaçırması olmamalıdır, Saatte
90/100 km hızın geçilmemesi
gerekmektedir.
Aracın fazla yakıt yaktığını anlamak için eksozuna bakılır. Eğer egzost rengi siyahsa
fazla yakıt yakıyor olabilir.
BENZİNLİ MOTORLARDA YAKIT SİSTEMİ
YAKIT SİSTEMİNE BAKIŞ (GENEL)
· Yakıt Sistemi
· Motor Yakıtı
· Oktan Nedir?
· Yakıt Deposu
· Yakıt Filtresi
· Yakıt Pompası (Benzin Otomatiği)
· Hava Filtresi
· Yakıt Boruları
TAKIT SİSTEMİ
Yakıt sisteminin görevi yeterli bir hava ve yakıt karışımını motora sağlamaktır. Hava-yakıt
karışımı motorun üzerindeki yükü karşılamak için belli bir oranda olmalıdır. sistemin ana
parçaları: yakıt deposu ve kapağı, emisyon kontrolleri, yakıt borusu, yakıt filtresi,
karbüratör, emme manifoldu ve depodaki yakıt miktarını gösteren benzin göstergesidir.
MOTOR YAKITI
Motor yakıtı hidrojen ve karbondan yapılmıştır. Karışım mevcut oksijenle yanıp içindeki ısı
enerjisini mekanik enerjiye çevirmektedir. Sıvı yakıtlar içten yanmalı motorlar için idealdir
çünkü ekonomik olarak üretildikleri gibi yüksek ısı değerlerine sahiptirler kolayca
nakledilip saklanabilirler. En yaygın örnekleri benzin, gazyağı ve dizel yakıtıdır.
Benzinin bir çok avantajları vardır ve buji ateşlemeli içten yanmalı motorlarda en
yaygın kullanılan yakıttır.
Dizel yakıt benzinden sonra ikinci sıradadır. Benzin kadar ucuza mal edilmesine rağmen
kullanımı dizel motorlarla sınırlıdır.OKTAN NEDİR?
Benzinin patlamaya karşı olan direncine "oktan" denir. Asfalt tabanlı ham petrolden üretilen
benzin parafin tabanlılardan daha az vuruntu yapar. Bütün benzinler bu iki türün karışımından
elde edilir. Eğer karışımları kontrol edilmezse kaliteleri değişir.
Oktan dereceleri 50-110 arasında değişir. 50 derece üçüncü sınıf yakıtlarda 110 ise uçak
yakıtlarındaki değerdir. Aldığınız benzin 50 oktan ise yandıkça patlayacak ve pistonlara
çekiçle vuruyormuşçasına bir sarsıntı ile kuvvet uygulanacaktır. Đdeal kuvvet pistonları eşit ve
düzenli bir şekilde iten kuvvettir. Benzinin oktan derecesi yakıt olmayan kimyasallarla
arttırılabilir. Bu iş için en iyi kimyasal yakıta eklenen tetra-etil kurşun karışımıdır.
Tetra-etil kurşun benzine tümüyle karışıp tamamıyle buharlaşan bir sıvıdır. Etilen
dibromid tetra-etil kurşunun bujilerde ve supaplarda kurşun oksit birikintiler oluşturmasını
engeller. Son zamanlarda ise kuşunlu benzinler gittikçe yerini kurşunsuz benzine bırakmış
ve yeni üretilen tüm araçlarda katalik konverter standart ekipman haline gelmiştir.
YAKIT DEPOSU
Bütün modern yakıt sistemleri yakıtı bir pompa ile beslerler. Böylece benzin deposu genelde
aracın arkasında bulunmaktadır. Deponun giriş ve çıkış boruları vardır. Çıkış borusu genelde
deponun üzerinde veya yan tarafında bulunur. Borunun ucu deponun alt yüzeyinden 1 cm
kadar yukarıda tasarlanmıştır, böylece depoda oluşabilecek veya satın alınan benzindeki
tortular direk karbüratöre gönderilmemiş olur.
YAKIT FİLİTRESİ
Karbüratör ve enjeksiyon sistemlerinde birçok jetler ve küçük kanallar bulunduğu için temiz
yakıt aracınız için çok önemlidir. Temizliğin garantilenmesi için yakıt hattı üzerine yakıt
filtresi konulmuştur. Yakıt filtresi benzin deposu ile karbüratör arasında bulunmalıdır. Kirli
parçalar akaryakıt tankerlerinde, benzin istasyonu tanklarında oluşan pastan kaynaklanır. Su
ise yakıt tanklarında yoğunlaşan buhardan oluşur.
YAKIT POMPASI
Yakıt pompasının üç görevi vardır: motora çalışması için gerekli olan yakıtı sağlamak,
yakıtın kaynamasını engellemek için karbüratör ve pompa arasında yeterli basınç sağlamak,
ve buhar kilitlemesini engellemek. Aşırı basınç karbüratör şamandıra iğnesini yerinden
çıkarıp taşma kısmında çok benzin dolmasına sebep olur. Sonucunda ise aracınız çok yakıt
tüketir. Yakıt pompaları "mekanik" ve "elektronik" olmak üzere iki türlüdür.
HAVA FİLİTRESİ
Hava filtreleri içeri alınan havadaki toz ve diğer zerreciklerin karbüratörün içine girmesini
engeller. Binlerce metreküp havanın silindirlerden geçtiğini düşünürseniz aracınızın hava
filtresinin önemini anlarsınız.
YAKIT BORULARI
Yakıt boruları bütün yakıt sisteminin parçalarını birleştiren çelik veya bakırdan imal
edilmiştir.
Yakıt boruları, egzoz boruları, susturucular ve manifolddan uzak olmalıdır, bu şekilde aşırı
sıcaktan dolayı boğulmanın önüne geçilmiş olur. Motora, gövdeye, titreşimin az olduğu başkakısımlara iliştirilebilirler, böylece keskin kenarların sebep olacağı aşınmanın önüne geçilmiş
olur.
MOTORA YAKIT ALMA
· Emme Manifoldu
· Manifold Isı Kontrolu
· Karbüratör
· Turbo
· Şamandıra
· Jikle
· Enjeksiyon
o Mekanik Enjeksiyon
o Elektronik Enjeksiyon
· Kelebek Valf
· Rölanti Devresi
· Ventil
· Yakıt Katkıları
EMME MANİFOLDU
Emme manifoldu yakıt karışımını karbüratörden motorun emme supaplarına aktaran kısımdır.
Manifold tasarımı motorun verimli çalışmasındaki önemli yer tutar. Pürüzsüz ve teklemeden
çalışmayı sağlamak için her silindire alınan yakıt aynı kuvvet ve kalitede olmalıdır.
Bunun için yakıtın dağıtımı mümkün olduğunca eşit olmalıdır. Buda emme manifoldunun
tasarımına bağlıdır.
MANİFOLD ISI KONTROLÜ
Bir çok motor egzos gazlarını kullanarak hava-yakıt karışımını ısıtan ısı kontrollarına sahiptir.
Bu buharlaşmayı ve karışımın dağıtımını iyileştirir. Motor soğukken bütün egsoz gazı
manifoldun "sıcak olması gereken" noktaları etrafında dolaştırılır. Motor ısındıkça termostat
özelliğine sahip yay ısınır ve gerilimini kaybeder. Böylece ısı kontrol valfının pozisyonu
değişir, bu değişim sayesinde daha hızlı kullanırken ve ısınmış motor ile egzos gazları direk
olarak egzos borusu ve susturucudan dışarı atılır.
Isı kontrolu termostat özelliğine sahip bir yay tarafından yapılır. Yayın karşılığında bir
ağırlık bulunur ve ısındıkça uzayan yay bu ağırlığında çekmesiyle gazı dışarı atacak olan ısı
kontrol valfini çalıştırır.
KARBÜRATÖR
Karbüratörün görevi yakıt buharı ve hava karışımını aracın yük ve hız durumuna göre
sağlamak ve ölçmek. Motor ısısı, hızı ve yükü dolayısı ile mükemmel bir karşımı sağlamak
her zaman zor olmuştur.
Motor soğuk ve rölantide çalışırken karbüratör az bir miktar zengin yakıt karışımı gönderir.
Gaz plakası kapalı ve hava filtresinden gelen hava miktarıda jikle plakası tarafından
kısılmışsa, motorun emişi rölanti memesi tarafından arttırılır. Ortaya çıkan bu vakum içindeki
yakıt seviyesi şamandıra ile kontrol edilen sabit seviye haznesindeki benzini çeker. Hız için
gaza basınca daha fazla yakıt sağlanır. Pedal bağlantısı gaz ve jikle plakalarını açar ve içeriyi
hava akımı doldurur. Bu bağlantı memelerden ilave yakıt gelmesini de sağlar. Karbüratör
gövdesinin ortasındaki dar boşluktan geçen hava memelerin emme yaparak yakıt almayadevamını sağlar. Sabit seviye haznesindeki benzin seviyesi düşünce şamandırada
aşağı düşerek yakıt borusu açar ve karbüratör içine yeni yakıt almış olur.
Bir sıvının akması için, bir yüksek basınç alanı birde alçak basınç alanı oluşmalıdır (bu
durumdan atmosfer basıncı). Alçak basınç atmosfer basıncından azdır. Alçak basınç alanını
deyince akla bir çok kişi tarafından "vakum" gelir.
TURBO
Turbo'lar motorun gücünü %40 kadar artırabilir. Turbonun arkasındaki mantık "silindirlere
daha fazla hava yakıt karışımı getirerek motordan daha fazla kuvvet sağlamaktır".
Turbolar motordan çıkan egzos gazı ile çalışırlar.
Turboların turbini ve kompresörü vardır. Sıcak egzos gazının basıncı kompresörle aynı şaftta
bulunan türbini döndürür, bu şekilde silindirlere %50 daha fazla hava çekilmiş olur. Böylece
hava yakıt karışımı patladığında daha fazla kuvvet yaratılmış olur.
ŞAMANDIRA
Karbüratörün içindeki yakıt bütün çalışma şartlarında sabit bir seviyede tutulmalıdır, bu da
şamandıranın görevidir. Ucuna bağlı kaldıraç valfe dayanınca karbüratöre benzin girişi
durur. Benzin seviyesi azalınca şamandıra düşer ve açılan yakıt borusundan benzin girişi
olur. Şamandıra seviyesi çok güzel ayarlanmalıdır, eğer seviyeyi çok düşük tutarsanız
sisteme yeterince yakıt beslenmez, eğer seviye çok yüksekse çok fazla benzin gelir ki buda
istenmeyen bir sonuçtur.
JİKLE
Jikle soğuk motoru çalıştırmak için gereken yakıt karışım ayarlarını yapar. Hava-yakıt
karışımı çok soğuk olunca motor düzgün çalışmaz veya zaman zaman durur. Jikle
çekildiğinde hava-yakıt karışımını "zenginleştirir". Jikle karbüratörün ağzında gerektiğinde
içeri giren havayı bloke eden özel bir parçadır. Jikle plakası kapanınca altındaki vakum
artar, daha fazla yakıt çekmeye başlar. Zengin yakıt karışımı düşük ısılardada yanarak
motorun ısınmasını sağlar.
Elle kumanda edilen jikle genelde torpidonun üzerinde bir yerdedir. Karbüratörün
üzerindeki jikleye tel ile bağlı olup çekip-iterek kumanda edilir. Sürücü motoru çalıştırırken
jikleyi
kapar. Unutmamanız gereken şey; motor ısındığında jikleyi tekrar itmek!.. Buradaki
problem, sürücüler araç ısındıktan sonra tam olarak açmayı unutur (bu durumda jikleyi
itmeyi), bunun sonucunda zengin yakıt karışımı yanma odasında ve bujilerde kurum (karbon)
oluşturur. Bu sorunu gidermek için otomatik jikle bulunmuştur.
Otomatik jikle motor ısısına dayanır. Jikle valfi egzos ısısı ile çalışan bir termostat tarafından
kontrol edilir. Motor soğukken çalıştırmak için valf kapanır ve motor ısındıkça yavaş yavaş
açılır.
Otomatik jikledeki elektrik ısıtmalı bobin jikle valfinin kapalı olduğu zamanı kısaltmak için
kullanılır.
ENJEKSİYON
Bütün gelişmiş uygulamalara rağmen karbüratör bir takım kısıtlamalara tabidir. Bu
noktadan hareketle endüstri enjeksiyon sistemlerine doğru adeta itilmiştir.Direkt yakıt enjeksiyonu, yakıtın yanma odasına "direkt püskürtülmesidir". Enjektör
yanma odasındadır.
Boğazdan enjeksiyon sistemlerinde enjektörler hava alma boşluğundadır. Çok noktalı
sistemlerde ise her silindirin kendi enjektörü vardır ve bunlar emme portunda bulunur.
Yakıt enjektörü yakıtı püskürten elektromekanik bir araçtır. Enjektör yakıtın ölçüldüğü bir
alettir. Enjektör bobinine elektrik akımı verildiğinde armatürü yukarı doğru kaldıran
manyetik bir alan yaratılır. Bu hareket valfi yuvasından çıkarır ve basınç altındaki yakıt
enjektör memesinden akar. Valfin şekli yakıtın "huni" şeklinde püskürtülmesini sağlar.
Enejektöre enerji gelmesi durunca yay valfi geri itip yakıt gelişini durdurur.
MEKANİK ENJEKSİYON
Mekanik yakıt enjeksiyonu enjeksiyon sistemlerinin en eskisidir. Artık daha çok
dizel motorlarda kullanılmaktadır.
ELEKTRONİK ENJEKSİYON
Elektronik yakıt enjeksiyonunun temel prensipi çok basittir. Enjektörler dağıtım
hatlarındaki yakıt yerine elektronik kontrol ünitesi tarafından çalıştırılan solenoidler
tarafından açılır. Mekanik sistemlere göre avantajı: hareket eden daha az sayıda parça
olması, aşırı hassas standardlara gerek olmaması, az kuvvet kaybı, sessiz çalışması, özel
pompalara ihtiyaç olmaması, ciddi biçimde yakıt filtreleme gerekmemesi ve en sonunda
düşük maliyeti.
KELEBEK VALF
Bütün benzinli motorlarda içeri giren havayı kontrol için bir kısma valfi / kelebek valf
vardır. Yanma odasına giren hava miktarı motor hızını ayarlar dolayısı ile motor kuvvetide
ayarlanmış olur. Kelebek valf gaz pedalına bağlıdır. Adından anlaşıldığı gibi kelebek
şeklindedir ve bir mile bağlı bir diskten oluşur. Disk kabaca daire şeklindedir ve hava
geçirmeye yarayan "ventil"lerle aynı aynı çapa sahiptir, karbüratörün genelde aly kısmında
bulunur. Kelebeğin mili gaz pedalı basıldığında açılacak şekilde bağlanmıştır. Ayağınızı gaz
pedalından çekince kelebek kapanır.
RÖLANTĐ DEVRESĐ
Karbüratörün yakıt dağıtımı kelebeğin hareketinin gerisinde kalır. Basit bir karbüratör
kelebek valf tam veya yarım açıkken çalışır ama kapalıyken çalışmaz. Hiç bir sürücü ayağını
gaz pedalından çekince motorun stop etmesini istemez. Motorun düzgün çalışması (kuvvet
gerekmediği zamanlarda bile) karbüratöre rölanti devresi eklenmiştir. Rölanti jeti kelebek
valfın motor tarafında kabul eder. Đlave hava yakıtla karışır ve bunun sonucunda kelebek valf
kapalı olsa da çalışan ayrı bir karbüratör devresi meydana gelir.
VENTİL
Karbüratör her iki boğazında birer tane ventil bulunur. Çift boğazlı karbüratörde ana ve ikinci
ventil bulunur. Ventiller motorun yük ve hız durumuna göre doğru yakıt-hava oranı
sağlamakla görevlidir.
YAKIT KATKILARI
Tetraetil kurşun vuruntuyu azaltmak için benzinlerde kullanılmıştır. Fakat son zamanlarda
kurşunsuz benzin yaygınlaştığından, oktan yükseltmek için kurşunsuz benzinde Metil
Tertiary Butil Eter (MTBE) kullanılır. Benzin ısıyla karşı karşıya kalınca hava oksitlenir ve
sakız gibi bir tabaka bırakır. Bundan korunmak için benzine deterjanlar eklenmiştir.
Deterjanlarkarbüratör yollarını ve enjektörleri motorun çalışmasını zorlaştıran tortulardan korur. Aynı
zamanda tortular yakıt akışını kısıtlar ve rölantide sarsıntı, gaza basarken kesiklik, durma ve
güç kaybına sebep olur.
Yakıt sisteminde yoğunlaşmış nemi absorbe etme özelliğine sahip olan alkol de ticari
benzinlere katkı olarak kullanılmaktadır. Yakıt hattındaki filtrelerden su geçmediği için,
toplanan su yakıtın kolay geçmesini engeller. Benzinde alkol kullanarak mevcut olan su
absorbe edilir ve yakıt filtresinden geçerek yanma odasına gider. Alkollü katkılar benzin
deposuna benzin hattı donmasını ve boğulmayı önlemek için ayrıca alkol ilave edilir.
YAKIT TÜRLERĐ:
Kullandığınız yakıtın özelliklerini, motorunuzdan tam verim almanızı ne kadar etkilediğini,
diğer yakıt türleriyle arasındaki farkları biliyor musunuz? Motorun ömrünü uzatan,
çevreyle dost olan, aynı zamanda da ekonomi sağlayan bir yakıt mı hayal ediyorsunuz?
Gelin yakıt türlerini inceleyelim.
KURŞUNSUZ BENZİN
Benzin, ham petrolden elde edilen hidrokarbonların karışımıdır. Rafinerilerde üretildiği gibi
kullanılırsa, günümüzün yüksek teknoloji ürünü motorlarında pek çok probleme neden olur.
Motorlardan elde edilecek gücün artırılması için gerekli olan yüksek sıkıştırma oranı
vuruntuya (kendi kendini ateşlemeye) sebebiyet verir. Vuruntu; gücün düşmesi, motorun
zarar görmesi demektir. Vuruntuyu önlemek için benzine kurşun (TEL) katılarak benzinin
vuruntu direnci (oktan sayısı) arttırılır. Kurşunun çevre üzerindeki zararlı etkisi nedeniyle
oktan sayısı kurşun katılmadan yükseltilmiş kurşunsuz süper benzin üretilmektedir.
DĐZEL
Dizel motorlarında yakıt olarak kullanılan motorin de ham petrolden elde edilir. Ham
petrolden elde edildiği gibi kullanılırsa motorların istenildiği gibi temiz, düzgün, uzun ömürlü
çalışmasını sağlayamaz. Dizel motorlarında yakıtın yanma odasına püskürtülür püskürtülmez
yanması istenir. Bunu sağlayan da yakıttaki setan sayısıdır. Setan sayısı ne kadar yüksek olur
ise motor daha düzgün, gürültüsüz çalışır. Motorinin içinde erimiş halde bulunan parafinler
(mumlar) soğukta katılaşarak filtreleri enjeksiyon sistemini tıkar ve motorun çalışmamasına
neden olur. Bu durumda "motorin dondu" denir. Bu durumun oluşmasını engellemek için
motorine, içindeki erimiş parafinin donma noktasını düşürücü katıklar (CFPP katığı)
katılmalıdır. Bu katık sayesinde soğuk havalarda motor marşa basıldığı anda sorunsuz
çalışacaktır.
OTO GAZ (OTO LPG)
Son yıllarda, daha düşük emisyonlar, daha ucuz yakıt temini, kolay bulunabilirlik, petrole
daha az bağımlılık gibi sebeplerden dolayı alternatif yakıtlara olan ilgi artmaktadır. LPG de
uygun fiyatı, gaz yakıt olmasının getirdiği düşük emisyon oranları, yeterli miktarda ve
yaygın olarak bulunması nedenleri ile kullanılan bir alternatif yakıttır. LPG (Likitleştirilmiş
Petrol Gazları) ham petrol veya türevlerinden elde edilen ve normal şartlarda gaz halinde
olan propan (C3H8) ve bütanın (C4H10) sırasıyla %25-30 ve %70-75 oranlarında
karışmasından elde edilen bir yakıttır. Đçten yanmalı buji ateşlemeli motorlarda yakıt olarak
benzinin yerine kullanılır. LPG'nin akaryakıt istasyonlarında bulunan diğer yakıtlardan
farklarını şöyle sıralayabiliriz:
1) LPG normal şartlar altında gaz halindedir. Propan /bütan karışım oranı ve sıcaklığa
bağlı olarak buhar basıncı değişmektedir. Diğer yakıtlar taşıt üzerinde ve istasyonlarda
bulunan depolarda atmosfer basıncı altında sıvı fazda saklanabilirken, LPGbuhar basıncının yüksek olması nedeni ile 4-10 bar gibi yüksek basınç altında sıvı fazda
depolanabilmektedir. Bu yüzden LPG tank ve depoları basınçlı kaptır, atmosfere açık
değildir.
2) Alt ısıl değeri benzinden daha yüksektir. Fakat özgül kütlesinin benzine oranla daha düşük
olması nedeni ile hacimsel açıdan karşılaştırıldığında 1 birim benzinden alınan enerji ancak
1,3 birim LPG ile sağlanabilir.
3) LPG'nin gaz olarak emilmesi halinde volumetrik verimde ve buna paralel olarak
maksimum güçte azalma olmaktadır. Benzin püskürtmeli ve elektronik kontrollü motorlarda
bu güç düşüşü önlenebilir. LPG'nin oktan sayısı benzine oranla daha yüksek olduğundan
dolayı motor dizaynı sırasında sıkıştırma oranını daha yüksek tutarak da motor gücündeki
düşüş önlenebilir. Tecrübelere dayanılarak karbüratörlü araçlara uygulanan 1. nesil dönüşüm
sistemleri ile teçhiz edilmiş araçların LPG tüketimleri aynı aracın benzin tüketiminin %30
fazlası olmaktadır. Yani 100 km de 10 lt. benzin tüketen bir araç, aynı mesafede 13 litre LPG
tüketmektedir. Fakat Benzin/LPG fiyat farkı nedeni ile LPG tüketimi yüksek olsa da, aynı
mesafeyi kat etmek için ödenen bedel daha düşük olmaktadır.
4) LPG yakıtlı motorlarda kirletici egzost gazları emisyonu önemli ölçüde
azaltmaktadır. Yakıt içerisinde kurşun bulunmadığı için kurşun bileşenleri emisyonu yoktur.
Diğer taraftan, kurşunsuz benzine oktan sayısını artırmak için katılan aromatik hidrokarbonlar
ve polimerleri de LPG içerisinde bulunmamaktadır. Ayrıca yakıt içerisinde kükürt olmaması
nedeni ile kükürt oksitlerin, dolayısıyla derişik sülfürik asidin emisyonu da söz konusu
değildir. Dizel motorlarında görülen is ve partikül emisyonu da LPG kullanan motorlarda
oluşmamaktadır. LPG'nin normal şartlarda gaz fazında olması nedeni ile hava ile tam karışım
sağlamakla, teorik olarak tam yanma oluşmaktadır. Böylece yanmamış hidrokarbon (HC -
Yakıt) emisyonu da diğer yakıtlardan çok daha azdır. Özetle; içten yanmalı buji ateşlemeli
motorlarda benzin yerine LPG kullanıldığında; motor daha az zararlı emisyon üretir, motor
yağı ve bujiler daha uzun ömürlü olur, tam yanma dolayısı ile karbon birikimi
olmayacağından motorun ve hareketli parçalarının ömrü daha uzun olur.
NORMAL BENZİN ÜRETİMİ DURDURULDU. NORMAL BENZİN KULLANANLAR
NE YAPMALI?
Normal Benzin üretimi, Tüpraş'ın aldığı kararla 1 Ağustos 2002 tarihinden itibaren
durduruldu.
-Normal Benzin kullanıcılarının, aynı kurşun oranında, ancak oktan sayısı artırılmış yeni
Süper Benzin kullanmalarında hiçbir sakınca yoktur.
- Doğal olarak, Süper Benzin kullanıcılarının, kurşun seviyesi düşük, ancak aynı enerji
değerinde yeni Süper Benzin kullanmalarında da hiçbir sakınca yoktur.
- Normal Benzin kullanıcılarının avans ayarı yaptırmaları zorunlu değildir. Ancak, 91 oktanlı
Normal Benzin yerine, 95 oktanlı yeni Süper Benzin kullanmaya başladıklarında daha
yüksek motor verimi alabilmeleri için ateşleme avans ayarını vuruntu yapmayacak şekilde
artırmaları tavsiye edilir.
- Süper Benzin kullanılan araçlarda daha önce de 95 olan oktan sayısı değişmediğinden, avans
ayarı yapılmasına gerek yoktur.
- Normal Benzin kullanılan araçlar için yakıttaki kurşun seviyesi değişmediğinden,
subablarda ve motorun diğer aksamında kurşunlu bileşikten ileri gelen bir değişiklik
beklenmez.
- Benzer şekilde, Süper Benzin kullanılan araçlar için de subablarda ve motorun diğer
aksamında bir değişiklik beklenmez. Çünkü, yeni Süper Benzinde oktanı artıran kurşun
miktarı azalmakta, buna karşın bileşimindeki oktanı yüksek kimyasal maddeler
arttığından oktan sayısı aynı kalmaktadır.
- Yeni Süper Benzinin, buharlaşma, polimerleşme ve yanma artıkları gibi özellikleri, Normal
ve Süper Benzinin test özellikleriyle aynı olduğundan, yeni Süper Benzin kullanan Normal
ve Süper Benzinli motorlarda hiçbir sorunla karşılaşılmayacaktır.- Daha önce Normal veya Süper Benzin kullanan araç sahipleri, kurşun miktarı düşük,
çevreyle dost yeni Süper Benzin kullanmaya başladıklarında daha temiz bir çevre
için katkıda bulunacaklardır
Benzinli motorun yakıt sisteminin parçalarından bazıları şunlardır:
yakıt deposu, yakıt pompası, yakıt göstergesi, karbüratör, hava filtresi, emme manifoltu.
Dizel motorun yakıt sisteminin parçalarından bazıları şunlardır: yakıt deposu, besleme
pompası, mazot filtresi, enjeksiyon pompası, enjektör, ısıtma kızdırma bujileri, yakıt
göstergesi.
Hava filtresinin görevi, karbüratöre giren havayı süzmek ve ve sessiz emiş sağlamaktır. Hava
filtresinin tıkanmasını önlemek için basınçlı hava ile temizlemeliyiz. Öte yandan, hava
filtresi tıkalı olan motor zengin karışımla çalışır. Filtre yine de temzilenmeden motor hala
çalıştırılırsa motor boğulur.
Karbüratör, emme manifoltu üzerindedir ve sadece benzinli motorlarda olur. Benzin-Hava
karışımını ayarlar. Karbüratörün karıştırma oranı 1/15'tir.
Jikle devresinin görevi, soğuk havalarda motorun çabuk çalışmasını sağlamaktır. Jikle devresi
karbüratörde bulunur. Jikle kelebeği, karbüratörün hava giriş deliği önünde bulunur.
Yağ filtresi yağı süzer ve temizler.
Silindir içindeki yanmış gazlar egzost manifoldu ile dışarı atılır.
Egzost susturucusu, basınçlı olarak çıkan yanlış gazların sesini azaltır. Eğer aracın
egzostundan fazla ses çıkıyorsa susturucu patlak olabilir.
Supap ayarı, en önemli motor ayarlarından biridir. Soğuk ve sıcak ayar olarak ikiye ayrılır.
Bir aracı kış şartlarına hazırlarken en önemli noktalardan biri hava filtresini kışlık pozisyona
almak ve otomatik jikle kışlık pozisyonuna çevirmektir.
Araçta yakıt ikmali yapılırken motor stop edilir.
Ayağımızı gaz pedalından çeksek bile motorun hala çalışmasını sağlayan devre
rölanti devresidir.
Yakıtın içinde toz-su-pislik vs. varsa motor tekleyerek çalışır.
Yakıt sistemi ayarlarından biri rölanti ayarıdır.Boğulmuş bir motoru çalıştırmak için gaz pedalına sonuna kadar basılarak marş yapılır.
Motor ısınıca stop ediyorsa karbüratöre de bakılmalıdır.
Araç kulanırken yakıt tasarrufu için
hava filtresi temizlenmeli,
Karbüratör ayarları yapılmalı,
Jikle devresi açık unutulmamalıdır,
Rölanti yüksek olmamalıdır,
Eskimiş bujiler temizlenmeli,
Lastik hava basınçları normal olmalıdır,
Fren ayarlarının sıkı olmaması,
Uygun viteste gidilmesi, Debriyaj
kaçırması olmamalıdır, Saatte
90/100 km hızın geçilmemesi
gerekmektedir.
Aracın fazla yakıt yaktığını anlamak için eksozuna bakılır. Eğer egzost rengi siyahsa
fazla yakıt yakıyor olabilir.
BENZİNLİ MOTORLARDA YAKIT SİSTEMİ
YAKIT SİSTEMİNE BAKIŞ (GENEL)
· Yakıt Sistemi
· Motor Yakıtı
· Oktan Nedir?
· Yakıt Deposu
· Yakıt Filtresi
· Yakıt Pompası (Benzin Otomatiği)
· Hava Filtresi
· Yakıt Boruları
TAKIT SİSTEMİ
Yakıt sisteminin görevi yeterli bir hava ve yakıt karışımını motora sağlamaktır. Hava-yakıt
karışımı motorun üzerindeki yükü karşılamak için belli bir oranda olmalıdır. sistemin ana
parçaları: yakıt deposu ve kapağı, emisyon kontrolleri, yakıt borusu, yakıt filtresi,
karbüratör, emme manifoldu ve depodaki yakıt miktarını gösteren benzin göstergesidir.
MOTOR YAKITI
Motor yakıtı hidrojen ve karbondan yapılmıştır. Karışım mevcut oksijenle yanıp içindeki ısı
enerjisini mekanik enerjiye çevirmektedir. Sıvı yakıtlar içten yanmalı motorlar için idealdir
çünkü ekonomik olarak üretildikleri gibi yüksek ısı değerlerine sahiptirler kolayca
nakledilip saklanabilirler. En yaygın örnekleri benzin, gazyağı ve dizel yakıtıdır.
Benzinin bir çok avantajları vardır ve buji ateşlemeli içten yanmalı motorlarda en
yaygın kullanılan yakıttır.
Dizel yakıt benzinden sonra ikinci sıradadır. Benzin kadar ucuza mal edilmesine rağmen
kullanımı dizel motorlarla sınırlıdır.OKTAN NEDİR?
Benzinin patlamaya karşı olan direncine "oktan" denir. Asfalt tabanlı ham petrolden üretilen
benzin parafin tabanlılardan daha az vuruntu yapar. Bütün benzinler bu iki türün karışımından
elde edilir. Eğer karışımları kontrol edilmezse kaliteleri değişir.
Oktan dereceleri 50-110 arasında değişir. 50 derece üçüncü sınıf yakıtlarda 110 ise uçak
yakıtlarındaki değerdir. Aldığınız benzin 50 oktan ise yandıkça patlayacak ve pistonlara
çekiçle vuruyormuşçasına bir sarsıntı ile kuvvet uygulanacaktır. Đdeal kuvvet pistonları eşit ve
düzenli bir şekilde iten kuvvettir. Benzinin oktan derecesi yakıt olmayan kimyasallarla
arttırılabilir. Bu iş için en iyi kimyasal yakıta eklenen tetra-etil kurşun karışımıdır.
Tetra-etil kurşun benzine tümüyle karışıp tamamıyle buharlaşan bir sıvıdır. Etilen
dibromid tetra-etil kurşunun bujilerde ve supaplarda kurşun oksit birikintiler oluşturmasını
engeller. Son zamanlarda ise kuşunlu benzinler gittikçe yerini kurşunsuz benzine bırakmış
ve yeni üretilen tüm araçlarda katalik konverter standart ekipman haline gelmiştir.
YAKIT DEPOSU
Bütün modern yakıt sistemleri yakıtı bir pompa ile beslerler. Böylece benzin deposu genelde
aracın arkasında bulunmaktadır. Deponun giriş ve çıkış boruları vardır. Çıkış borusu genelde
deponun üzerinde veya yan tarafında bulunur. Borunun ucu deponun alt yüzeyinden 1 cm
kadar yukarıda tasarlanmıştır, böylece depoda oluşabilecek veya satın alınan benzindeki
tortular direk karbüratöre gönderilmemiş olur.
YAKIT FİLİTRESİ
Karbüratör ve enjeksiyon sistemlerinde birçok jetler ve küçük kanallar bulunduğu için temiz
yakıt aracınız için çok önemlidir. Temizliğin garantilenmesi için yakıt hattı üzerine yakıt
filtresi konulmuştur. Yakıt filtresi benzin deposu ile karbüratör arasında bulunmalıdır. Kirli
parçalar akaryakıt tankerlerinde, benzin istasyonu tanklarında oluşan pastan kaynaklanır. Su
ise yakıt tanklarında yoğunlaşan buhardan oluşur.
YAKIT POMPASI
Yakıt pompasının üç görevi vardır: motora çalışması için gerekli olan yakıtı sağlamak,
yakıtın kaynamasını engellemek için karbüratör ve pompa arasında yeterli basınç sağlamak,
ve buhar kilitlemesini engellemek. Aşırı basınç karbüratör şamandıra iğnesini yerinden
çıkarıp taşma kısmında çok benzin dolmasına sebep olur. Sonucunda ise aracınız çok yakıt
tüketir. Yakıt pompaları "mekanik" ve "elektronik" olmak üzere iki türlüdür.
HAVA FİLİTRESİ
Hava filtreleri içeri alınan havadaki toz ve diğer zerreciklerin karbüratörün içine girmesini
engeller. Binlerce metreküp havanın silindirlerden geçtiğini düşünürseniz aracınızın hava
filtresinin önemini anlarsınız.
YAKIT BORULARI
Yakıt boruları bütün yakıt sisteminin parçalarını birleştiren çelik veya bakırdan imal
edilmiştir.
Yakıt boruları, egzoz boruları, susturucular ve manifolddan uzak olmalıdır, bu şekilde aşırı
sıcaktan dolayı boğulmanın önüne geçilmiş olur. Motora, gövdeye, titreşimin az olduğu başkakısımlara iliştirilebilirler, böylece keskin kenarların sebep olacağı aşınmanın önüne geçilmiş
olur.
MOTORA YAKIT ALMA
· Emme Manifoldu
· Manifold Isı Kontrolu
· Karbüratör
· Turbo
· Şamandıra
· Jikle
· Enjeksiyon
o Mekanik Enjeksiyon
o Elektronik Enjeksiyon
· Kelebek Valf
· Rölanti Devresi
· Ventil
· Yakıt Katkıları
EMME MANİFOLDU
Emme manifoldu yakıt karışımını karbüratörden motorun emme supaplarına aktaran kısımdır.
Manifold tasarımı motorun verimli çalışmasındaki önemli yer tutar. Pürüzsüz ve teklemeden
çalışmayı sağlamak için her silindire alınan yakıt aynı kuvvet ve kalitede olmalıdır.
Bunun için yakıtın dağıtımı mümkün olduğunca eşit olmalıdır. Buda emme manifoldunun
tasarımına bağlıdır.
MANİFOLD ISI KONTROLÜ
Bir çok motor egzos gazlarını kullanarak hava-yakıt karışımını ısıtan ısı kontrollarına sahiptir.
Bu buharlaşmayı ve karışımın dağıtımını iyileştirir. Motor soğukken bütün egsoz gazı
manifoldun "sıcak olması gereken" noktaları etrafında dolaştırılır. Motor ısındıkça termostat
özelliğine sahip yay ısınır ve gerilimini kaybeder. Böylece ısı kontrol valfının pozisyonu
değişir, bu değişim sayesinde daha hızlı kullanırken ve ısınmış motor ile egzos gazları direk
olarak egzos borusu ve susturucudan dışarı atılır.
Isı kontrolu termostat özelliğine sahip bir yay tarafından yapılır. Yayın karşılığında bir
ağırlık bulunur ve ısındıkça uzayan yay bu ağırlığında çekmesiyle gazı dışarı atacak olan ısı
kontrol valfini çalıştırır.
KARBÜRATÖR
Karbüratörün görevi yakıt buharı ve hava karışımını aracın yük ve hız durumuna göre
sağlamak ve ölçmek. Motor ısısı, hızı ve yükü dolayısı ile mükemmel bir karşımı sağlamak
her zaman zor olmuştur.
Motor soğuk ve rölantide çalışırken karbüratör az bir miktar zengin yakıt karışımı gönderir.
Gaz plakası kapalı ve hava filtresinden gelen hava miktarıda jikle plakası tarafından
kısılmışsa, motorun emişi rölanti memesi tarafından arttırılır. Ortaya çıkan bu vakum içindeki
yakıt seviyesi şamandıra ile kontrol edilen sabit seviye haznesindeki benzini çeker. Hız için
gaza basınca daha fazla yakıt sağlanır. Pedal bağlantısı gaz ve jikle plakalarını açar ve içeriyi
hava akımı doldurur. Bu bağlantı memelerden ilave yakıt gelmesini de sağlar. Karbüratör
gövdesinin ortasındaki dar boşluktan geçen hava memelerin emme yaparak yakıt almayadevamını sağlar. Sabit seviye haznesindeki benzin seviyesi düşünce şamandırada
aşağı düşerek yakıt borusu açar ve karbüratör içine yeni yakıt almış olur.
Bir sıvının akması için, bir yüksek basınç alanı birde alçak basınç alanı oluşmalıdır (bu
durumdan atmosfer basıncı). Alçak basınç atmosfer basıncından azdır. Alçak basınç alanını
deyince akla bir çok kişi tarafından "vakum" gelir.
TURBO
Turbo'lar motorun gücünü %40 kadar artırabilir. Turbonun arkasındaki mantık "silindirlere
daha fazla hava yakıt karışımı getirerek motordan daha fazla kuvvet sağlamaktır".
Turbolar motordan çıkan egzos gazı ile çalışırlar.
Turboların turbini ve kompresörü vardır. Sıcak egzos gazının basıncı kompresörle aynı şaftta
bulunan türbini döndürür, bu şekilde silindirlere %50 daha fazla hava çekilmiş olur. Böylece
hava yakıt karışımı patladığında daha fazla kuvvet yaratılmış olur.
ŞAMANDIRA
Karbüratörün içindeki yakıt bütün çalışma şartlarında sabit bir seviyede tutulmalıdır, bu da
şamandıranın görevidir. Ucuna bağlı kaldıraç valfe dayanınca karbüratöre benzin girişi
durur. Benzin seviyesi azalınca şamandıra düşer ve açılan yakıt borusundan benzin girişi
olur. Şamandıra seviyesi çok güzel ayarlanmalıdır, eğer seviyeyi çok düşük tutarsanız
sisteme yeterince yakıt beslenmez, eğer seviye çok yüksekse çok fazla benzin gelir ki buda
istenmeyen bir sonuçtur.
JİKLE
Jikle soğuk motoru çalıştırmak için gereken yakıt karışım ayarlarını yapar. Hava-yakıt
karışımı çok soğuk olunca motor düzgün çalışmaz veya zaman zaman durur. Jikle
çekildiğinde hava-yakıt karışımını "zenginleştirir". Jikle karbüratörün ağzında gerektiğinde
içeri giren havayı bloke eden özel bir parçadır. Jikle plakası kapanınca altındaki vakum
artar, daha fazla yakıt çekmeye başlar. Zengin yakıt karışımı düşük ısılardada yanarak
motorun ısınmasını sağlar.
Elle kumanda edilen jikle genelde torpidonun üzerinde bir yerdedir. Karbüratörün
üzerindeki jikleye tel ile bağlı olup çekip-iterek kumanda edilir. Sürücü motoru çalıştırırken
jikleyi
kapar. Unutmamanız gereken şey; motor ısındığında jikleyi tekrar itmek!.. Buradaki
problem, sürücüler araç ısındıktan sonra tam olarak açmayı unutur (bu durumda jikleyi
itmeyi), bunun sonucunda zengin yakıt karışımı yanma odasında ve bujilerde kurum (karbon)
oluşturur. Bu sorunu gidermek için otomatik jikle bulunmuştur.
Otomatik jikle motor ısısına dayanır. Jikle valfi egzos ısısı ile çalışan bir termostat tarafından
kontrol edilir. Motor soğukken çalıştırmak için valf kapanır ve motor ısındıkça yavaş yavaş
açılır.
Otomatik jikledeki elektrik ısıtmalı bobin jikle valfinin kapalı olduğu zamanı kısaltmak için
kullanılır.
ENJEKSİYON
Bütün gelişmiş uygulamalara rağmen karbüratör bir takım kısıtlamalara tabidir. Bu
noktadan hareketle endüstri enjeksiyon sistemlerine doğru adeta itilmiştir.Direkt yakıt enjeksiyonu, yakıtın yanma odasına "direkt püskürtülmesidir". Enjektör
yanma odasındadır.
Boğazdan enjeksiyon sistemlerinde enjektörler hava alma boşluğundadır. Çok noktalı
sistemlerde ise her silindirin kendi enjektörü vardır ve bunlar emme portunda bulunur.
Yakıt enjektörü yakıtı püskürten elektromekanik bir araçtır. Enjektör yakıtın ölçüldüğü bir
alettir. Enjektör bobinine elektrik akımı verildiğinde armatürü yukarı doğru kaldıran
manyetik bir alan yaratılır. Bu hareket valfi yuvasından çıkarır ve basınç altındaki yakıt
enjektör memesinden akar. Valfin şekli yakıtın "huni" şeklinde püskürtülmesini sağlar.
Enejektöre enerji gelmesi durunca yay valfi geri itip yakıt gelişini durdurur.
MEKANİK ENJEKSİYON
Mekanik yakıt enjeksiyonu enjeksiyon sistemlerinin en eskisidir. Artık daha çok
dizel motorlarda kullanılmaktadır.
ELEKTRONİK ENJEKSİYON
Elektronik yakıt enjeksiyonunun temel prensipi çok basittir. Enjektörler dağıtım
hatlarındaki yakıt yerine elektronik kontrol ünitesi tarafından çalıştırılan solenoidler
tarafından açılır. Mekanik sistemlere göre avantajı: hareket eden daha az sayıda parça
olması, aşırı hassas standardlara gerek olmaması, az kuvvet kaybı, sessiz çalışması, özel
pompalara ihtiyaç olmaması, ciddi biçimde yakıt filtreleme gerekmemesi ve en sonunda
düşük maliyeti.
KELEBEK VALF
Bütün benzinli motorlarda içeri giren havayı kontrol için bir kısma valfi / kelebek valf
vardır. Yanma odasına giren hava miktarı motor hızını ayarlar dolayısı ile motor kuvvetide
ayarlanmış olur. Kelebek valf gaz pedalına bağlıdır. Adından anlaşıldığı gibi kelebek
şeklindedir ve bir mile bağlı bir diskten oluşur. Disk kabaca daire şeklindedir ve hava
geçirmeye yarayan "ventil"lerle aynı aynı çapa sahiptir, karbüratörün genelde aly kısmında
bulunur. Kelebeğin mili gaz pedalı basıldığında açılacak şekilde bağlanmıştır. Ayağınızı gaz
pedalından çekince kelebek kapanır.
RÖLANTĐ DEVRESĐ
Karbüratörün yakıt dağıtımı kelebeğin hareketinin gerisinde kalır. Basit bir karbüratör
kelebek valf tam veya yarım açıkken çalışır ama kapalıyken çalışmaz. Hiç bir sürücü ayağını
gaz pedalından çekince motorun stop etmesini istemez. Motorun düzgün çalışması (kuvvet
gerekmediği zamanlarda bile) karbüratöre rölanti devresi eklenmiştir. Rölanti jeti kelebek
valfın motor tarafında kabul eder. Đlave hava yakıtla karışır ve bunun sonucunda kelebek valf
kapalı olsa da çalışan ayrı bir karbüratör devresi meydana gelir.
VENTİL
Karbüratör her iki boğazında birer tane ventil bulunur. Çift boğazlı karbüratörde ana ve ikinci
ventil bulunur. Ventiller motorun yük ve hız durumuna göre doğru yakıt-hava oranı
sağlamakla görevlidir.
YAKIT KATKILARI
Tetraetil kurşun vuruntuyu azaltmak için benzinlerde kullanılmıştır. Fakat son zamanlarda
kurşunsuz benzin yaygınlaştığından, oktan yükseltmek için kurşunsuz benzinde Metil
Tertiary Butil Eter (MTBE) kullanılır. Benzin ısıyla karşı karşıya kalınca hava oksitlenir ve
sakız gibi bir tabaka bırakır. Bundan korunmak için benzine deterjanlar eklenmiştir.
Deterjanlarkarbüratör yollarını ve enjektörleri motorun çalışmasını zorlaştıran tortulardan korur. Aynı
zamanda tortular yakıt akışını kısıtlar ve rölantide sarsıntı, gaza basarken kesiklik, durma ve
güç kaybına sebep olur.
Yakıt sisteminde yoğunlaşmış nemi absorbe etme özelliğine sahip olan alkol de ticari
benzinlere katkı olarak kullanılmaktadır. Yakıt hattındaki filtrelerden su geçmediği için,
toplanan su yakıtın kolay geçmesini engeller. Benzinde alkol kullanarak mevcut olan su
absorbe edilir ve yakıt filtresinden geçerek yanma odasına gider. Alkollü katkılar benzin
deposuna benzin hattı donmasını ve boğulmayı önlemek için ayrıca alkol ilave edilir.
YAKIT TÜRLERĐ:
Kullandığınız yakıtın özelliklerini, motorunuzdan tam verim almanızı ne kadar etkilediğini,
diğer yakıt türleriyle arasındaki farkları biliyor musunuz? Motorun ömrünü uzatan,
çevreyle dost olan, aynı zamanda da ekonomi sağlayan bir yakıt mı hayal ediyorsunuz?
Gelin yakıt türlerini inceleyelim.
KURŞUNSUZ BENZİN
Benzin, ham petrolden elde edilen hidrokarbonların karışımıdır. Rafinerilerde üretildiği gibi
kullanılırsa, günümüzün yüksek teknoloji ürünü motorlarında pek çok probleme neden olur.
Motorlardan elde edilecek gücün artırılması için gerekli olan yüksek sıkıştırma oranı
vuruntuya (kendi kendini ateşlemeye) sebebiyet verir. Vuruntu; gücün düşmesi, motorun
zarar görmesi demektir. Vuruntuyu önlemek için benzine kurşun (TEL) katılarak benzinin
vuruntu direnci (oktan sayısı) arttırılır. Kurşunun çevre üzerindeki zararlı etkisi nedeniyle
oktan sayısı kurşun katılmadan yükseltilmiş kurşunsuz süper benzin üretilmektedir.
DĐZEL
Dizel motorlarında yakıt olarak kullanılan motorin de ham petrolden elde edilir. Ham
petrolden elde edildiği gibi kullanılırsa motorların istenildiği gibi temiz, düzgün, uzun ömürlü
çalışmasını sağlayamaz. Dizel motorlarında yakıtın yanma odasına püskürtülür püskürtülmez
yanması istenir. Bunu sağlayan da yakıttaki setan sayısıdır. Setan sayısı ne kadar yüksek olur
ise motor daha düzgün, gürültüsüz çalışır. Motorinin içinde erimiş halde bulunan parafinler
(mumlar) soğukta katılaşarak filtreleri enjeksiyon sistemini tıkar ve motorun çalışmamasına
neden olur. Bu durumda "motorin dondu" denir. Bu durumun oluşmasını engellemek için
motorine, içindeki erimiş parafinin donma noktasını düşürücü katıklar (CFPP katığı)
katılmalıdır. Bu katık sayesinde soğuk havalarda motor marşa basıldığı anda sorunsuz
çalışacaktır.
OTO GAZ (OTO LPG)
Son yıllarda, daha düşük emisyonlar, daha ucuz yakıt temini, kolay bulunabilirlik, petrole
daha az bağımlılık gibi sebeplerden dolayı alternatif yakıtlara olan ilgi artmaktadır. LPG de
uygun fiyatı, gaz yakıt olmasının getirdiği düşük emisyon oranları, yeterli miktarda ve
yaygın olarak bulunması nedenleri ile kullanılan bir alternatif yakıttır. LPG (Likitleştirilmiş
Petrol Gazları) ham petrol veya türevlerinden elde edilen ve normal şartlarda gaz halinde
olan propan (C3H8) ve bütanın (C4H10) sırasıyla %25-30 ve %70-75 oranlarında
karışmasından elde edilen bir yakıttır. Đçten yanmalı buji ateşlemeli motorlarda yakıt olarak
benzinin yerine kullanılır. LPG'nin akaryakıt istasyonlarında bulunan diğer yakıtlardan
farklarını şöyle sıralayabiliriz:
1) LPG normal şartlar altında gaz halindedir. Propan /bütan karışım oranı ve sıcaklığa
bağlı olarak buhar basıncı değişmektedir. Diğer yakıtlar taşıt üzerinde ve istasyonlarda
bulunan depolarda atmosfer basıncı altında sıvı fazda saklanabilirken, LPGbuhar basıncının yüksek olması nedeni ile 4-10 bar gibi yüksek basınç altında sıvı fazda
depolanabilmektedir. Bu yüzden LPG tank ve depoları basınçlı kaptır, atmosfere açık
değildir.
2) Alt ısıl değeri benzinden daha yüksektir. Fakat özgül kütlesinin benzine oranla daha düşük
olması nedeni ile hacimsel açıdan karşılaştırıldığında 1 birim benzinden alınan enerji ancak
1,3 birim LPG ile sağlanabilir.
3) LPG'nin gaz olarak emilmesi halinde volumetrik verimde ve buna paralel olarak
maksimum güçte azalma olmaktadır. Benzin püskürtmeli ve elektronik kontrollü motorlarda
bu güç düşüşü önlenebilir. LPG'nin oktan sayısı benzine oranla daha yüksek olduğundan
dolayı motor dizaynı sırasında sıkıştırma oranını daha yüksek tutarak da motor gücündeki
düşüş önlenebilir. Tecrübelere dayanılarak karbüratörlü araçlara uygulanan 1. nesil dönüşüm
sistemleri ile teçhiz edilmiş araçların LPG tüketimleri aynı aracın benzin tüketiminin %30
fazlası olmaktadır. Yani 100 km de 10 lt. benzin tüketen bir araç, aynı mesafede 13 litre LPG
tüketmektedir. Fakat Benzin/LPG fiyat farkı nedeni ile LPG tüketimi yüksek olsa da, aynı
mesafeyi kat etmek için ödenen bedel daha düşük olmaktadır.
4) LPG yakıtlı motorlarda kirletici egzost gazları emisyonu önemli ölçüde
azaltmaktadır. Yakıt içerisinde kurşun bulunmadığı için kurşun bileşenleri emisyonu yoktur.
Diğer taraftan, kurşunsuz benzine oktan sayısını artırmak için katılan aromatik hidrokarbonlar
ve polimerleri de LPG içerisinde bulunmamaktadır. Ayrıca yakıt içerisinde kükürt olmaması
nedeni ile kükürt oksitlerin, dolayısıyla derişik sülfürik asidin emisyonu da söz konusu
değildir. Dizel motorlarında görülen is ve partikül emisyonu da LPG kullanan motorlarda
oluşmamaktadır. LPG'nin normal şartlarda gaz fazında olması nedeni ile hava ile tam karışım
sağlamakla, teorik olarak tam yanma oluşmaktadır. Böylece yanmamış hidrokarbon (HC -
Yakıt) emisyonu da diğer yakıtlardan çok daha azdır. Özetle; içten yanmalı buji ateşlemeli
motorlarda benzin yerine LPG kullanıldığında; motor daha az zararlı emisyon üretir, motor
yağı ve bujiler daha uzun ömürlü olur, tam yanma dolayısı ile karbon birikimi
olmayacağından motorun ve hareketli parçalarının ömrü daha uzun olur.
NORMAL BENZİN ÜRETİMİ DURDURULDU. NORMAL BENZİN KULLANANLAR
NE YAPMALI?
Normal Benzin üretimi, Tüpraş'ın aldığı kararla 1 Ağustos 2002 tarihinden itibaren
durduruldu.
-Normal Benzin kullanıcılarının, aynı kurşun oranında, ancak oktan sayısı artırılmış yeni
Süper Benzin kullanmalarında hiçbir sakınca yoktur.
- Doğal olarak, Süper Benzin kullanıcılarının, kurşun seviyesi düşük, ancak aynı enerji
değerinde yeni Süper Benzin kullanmalarında da hiçbir sakınca yoktur.
- Normal Benzin kullanıcılarının avans ayarı yaptırmaları zorunlu değildir. Ancak, 91 oktanlı
Normal Benzin yerine, 95 oktanlı yeni Süper Benzin kullanmaya başladıklarında daha
yüksek motor verimi alabilmeleri için ateşleme avans ayarını vuruntu yapmayacak şekilde
artırmaları tavsiye edilir.
- Süper Benzin kullanılan araçlarda daha önce de 95 olan oktan sayısı değişmediğinden, avans
ayarı yapılmasına gerek yoktur.
- Normal Benzin kullanılan araçlar için yakıttaki kurşun seviyesi değişmediğinden,
subablarda ve motorun diğer aksamında kurşunlu bileşikten ileri gelen bir değişiklik
beklenmez.
- Benzer şekilde, Süper Benzin kullanılan araçlar için de subablarda ve motorun diğer
aksamında bir değişiklik beklenmez. Çünkü, yeni Süper Benzinde oktanı artıran kurşun
miktarı azalmakta, buna karşın bileşimindeki oktanı yüksek kimyasal maddeler
arttığından oktan sayısı aynı kalmaktadır.
- Yeni Süper Benzinin, buharlaşma, polimerleşme ve yanma artıkları gibi özellikleri, Normal
ve Süper Benzinin test özellikleriyle aynı olduğundan, yeni Süper Benzin kullanan Normal
ve Süper Benzinli motorlarda hiçbir sorunla karşılaşılmayacaktır.- Daha önce Normal veya Süper Benzin kullanan araç sahipleri, kurşun miktarı düşük,
çevreyle dost yeni Süper Benzin kullanmaya başladıklarında daha temiz bir çevre
için katkıda bulunacaklardır