- Katılım
- 30 Mar 2014
- Mesajlar
- 335
- Puanları
- 28
araç sensörleri ve çalışma prensipleri
ARAÇ ÜZERiNDEKi SENSEÖRLERI
(YERİ,YAPISI ve ÇALIŞMASI)
1. SENSÖRLER
1.1. Isı Sensörleri
1.2. Dış Etkilesimli (Extrinsic )Fiber Optik Sensörleri
1.2.1. Dış Etkilesimli (Extrinsic ) Fiber Optik Sensörlerin Uygulama bazı alanları,
1.3. İ ç Etkilesimli(Intrinsic ) Fiber Optik Sensörleri
1.3.1. iç Etkilesimli (Đntrinsic ) Fiber Optik Sensörlerin uygulama bazı alanları
1.4. Sensörlerin Dezavantajları
1.5. Sensörlerin Avantajları
2. OTOMOBİ L l MOTORLARINDA BULUNAN SENSÖRLER
2.1. Gaz Kelebeği Konum (TP) Sensörü
2.2. Manifold Mutlak Basınç (MAP) Sensörü
2.3. Motor Soğutma Suyu Sıcaklık ( ECT) Sensörü
2.4. Eksantrik Mili Pozisyon (CMP) Sensörü
2.5. Krank Mili Pozisyon (CKP) Sensörü
2.6. Araç Hız (VVS) Sensörü
2.7. Vuruntu (KS) Sensörü
2.8. MAP/ IAT Sensörü
2.9. Yüksek Rakım Dengeleme (HAC) Sensör
2.10. Silindir Kapağı Sıcaklık (CHT) Sensörü
2.11. Yağ Basınç Sensörü
3. OTOMOBiL GÜÇ, AKTARMA SİSTEMİ SENSÖRLERİ (OTOMOTİK VİTES)
3.1. Yağ Basınç Sensörü
3.2. Türbin Mili Devir (TSS) Sensörü
3.3. şanzıman Çıkış Mili (DSS) Sensörü
3.4. Vites Kolu Konum (TR) Sensörü
3.5. Yağ Sıcaklık Sensörü
4. OTOMOBİL FREN SİSTEMİNDE KULLANILAN SENSÖRLER (ABS, EMB)
4.1 ABS Fren Sisteminde Kullanılan Sensörler (? )
4.1.1 Pedal Hareket Mesafesi Sensörü
4.2 Elektro Mekanik Fren (EMB) Sisteminde Kullanılan Sensörler
5- OTOMOBĐL YAKIT SĐSTEMĐNDE KULLANILAN SENSÖRLER
5.1. Hava Akış (MAF) Sensörü
5.2. Emme Havası Sıcaklık (IAT) Sensörü
5.3. Fakir Karışım Sensörü
5.4. Yakıt Sıcaklık Sensörü
5.5. Turbo şarj Basınç Sensörü
5.6. Mutlak Basınç Sensörü
6. OTOMOBİL EGZOZ SİSTEMİNDE KULLANILAN SENSÖRLER
6.1. Oksijen Sensörü (HO2 S için)
6.2. Isıtılmış Oksijen Sensörü (O2 ) için
6.3. Egzoz Geri Basınç Bildirim (DPFE) Sensörü
6.4. EGR Valfı Konum Sensörü
6.5. Elektronik Basınç (EPT) Sensörü
6.6. EGR Isı (EGRT) Sensörü
7. OTOMOBİLLERDE KULLANILAN DİĞER SENSÖRLER
7.1. Kick- Down Sensörü
7.2. Stop Lambası Sensörü
7.3. Hidrolik Direksiyon Sensörü
7.4 Süspansiyon Yükseklik Sensörü
7.5. Direksiyon Açı Sensörü
7.6. Đnfrared Lazer Sensörü
7.7. Debriyaj Sensörü (Anahtarı)
7.8. Darbe Sensörü
7.9. Hava Yastığı Sensörleri
7.9.1. Yan Algılayıcılar (Sensörler)
7.9.2. Çarpma Algılayıcıları (Sensörleri)
7.10. Yakıt Kontrol Anahtarı
8. OTOMOTiVDEKi SENSÖRLERiN ARIZALARININ NEDENLERiİ TEHŞİSİ VE
İDERİLMESİ.
9. OTOMOBiL SENSÖRLERĐ HAKKINDA MAKALE.
10. SONUÇ VE ÖNERİLER.
BÖLÜM 3.GÜÇ AKTARMA SİSTEMİ SENSÖRLER
OTOMOTİK VİTESTEKİ SENSÖRLER)
3.1. Yağ Basınç Sensörü
Sensör, sanzıman karteri üzerine yerlestirilmistir. Sensör, sanzıman elektronik beynine
(ECU) ana hidrolik hattı basıncı hakkında bilgi gönderir. Gönderilen bu sinyal ile ECU; ana
basınç hattı basınç değerini ayarlayarak düzen sokar. Bu basınç ayarı, ana basınç
ayarlama elektro vanası aracılığı ile yapılır.
Sensör , ana basınç karşısında sekil alan , karşılıklı iki ölçme kamı ile donatılmıştır.
Sensör 0 ve 5 volt arasında bir gerilim üretir. Besleme gerilimi :5 V’tur[18].
şekil 3.1.a. Yağ basınç sensörünün yeri (Otomatik vites)
3.2. Türbin Mili Devri Sensörü (TSS)
Türbin mili devri (TSS) sensörü vites kutusu giris mili üzerinde vites kutusu gövdesine
yerlestirilmistir[8].
Giris hızı (türbin mili devri) sensörü bir manyetik çekirdek ve bir bobinden olusur. ECU’ya
gönderilen bilgi, sanzıman giris mili dönme hızına göre değisiklik kazanan bir alternatif
akımdır. Bu alternatif akımın besleme gerilimi 12 volttur[18].
TSS sensörünün gönderdiği bilgiyi ECU su islevler için kullanılır: Vites islemlerinin
kumandası, tork dönüstürücüsü kavraması kaçırması kontrolü ve belirsizlik kontrolü için
kullanılır[17].
şekil 3.2.a. TSS sensörünün yeri
3.3. şanzıman Çıkış Mili Sensörü (OSS)
Çıkış mili devri (OSS) sensörü vites kutusunun diferansiyel içindeki rotor üzerine gelen
kısmına yerlestirilmistir[8].
OSS sensörü, ana hızını, diferansiyel üzerine yerlestirilmis rotor (tahrik pinyonu) aracılığı
ile ölçen endüktif bir sensördür[9]. şanzıman elektronik beynine (ECU) iletilen bilgi,
sanzıman çıkış mili dönme hızına göre değisiklik kazanan bir alternatif akımdır[17]. Bu
değisiklik rotorun dislerinin manyetik çekirdeğe yaklaşıp uzaklasmasına göre değisen bir
alan olusturur. Bu alan değisimine göre bobin bir sinyal üreterek ECU’ya gönderir. OSS
sensörünün besleme gerilimi 12 V’tur. ECU bu sinyalleri su amaçlar için de kullanır: Vites
değisim islemlerinin zamanlamasının belirlenmesi, ECU’ya araç hızı ile ilgili giris sinyali
sağlanması, vites değistirme süresinin ayarlanmasında ve belirsizlik kontrolünün
yapılmasında.şekil 3.3.a. OSS sensörünün yeri
3.4. Vites Kolu Konum Sensörü
Vites kolu konum sensörü (TR) vites kutusunun vites milinin üzerine gelen kısmına
yerlestirilmistir[9].
Vites milinin vites kolu kablosu aracılığı ile hareket ettirilmesi durumunda;TR algılayıcısı
içinde yer alan sürgülü kontaklar yer değistirir. Vites kolu “P” ve “N” konumunda ilk
hareket sırasında mars motoruna akım sağlanması amacıyla farklı kontaklar söz konusu
olmaktadır [9].
TR algılayıcısı sinyalleri, asağıdaki amaçlarla kullanılır:
- Vites kolu konumunun belirlenmesi,
- Vites kolunun “R” konumuna getirilmesi durumunda, geri vites lambasının devreye
alınması,
- Vites kolunun “P” ve “N” konumuna getirilmesi durumunda, mars motoruna akım
verilmesi[19].
şekil 3.4.a. TR sensörünün yeri
3.5. Yağ Sıcaklığı Sensörü
Yağ sıcaklık sensörü, hidrolik bloğu içerisine yerlestirilmistir[18]. Sıcaklık sensörü bir eksi
sıcaklık katsayılı dirence sahiptir. Sıcaklık arttıkça sıcaklık sensörünün direnci düser[9].
Sensörün gönderdiği bilgi ECU’nun sunları düzenlemesini sağlar:
- Ana hidrolik hattı basıncını düzenler,
- Hava sıcaklığının yüksek olduğu durumlarda sanzımana uygun bir çalışma sağlar[6].
şekil 3.5.a. Yağ sıcaklık sensörünün yeri
BÖLÜM 4. FREN SĐSTEMĐNDE KULLANILAN SENSÖRLER (ABS, EMB)
4.1. ABS Fren Sisteminde Kullanılan Hız Sensörleri
Hız sensörü değisken , manyetik duyarlılık esasına göre çalışır. Bu prensipte silindirik bir
daimi mıknatıs üzerine sarılmış bobin bulunmakta ve tekerlek göbeği taşıyıcısı, aks
muhafazası veya fren tavlası üzerine monte edilebilmektedir. Ürettiği manyetik olan
sönen bir çember seklindeki uyarıcıya etki eder. Uyarıcı, üzerine çıkıntılı kanallar açılmış
bir halka veya disli seklinde çentikler açılmış bir çember olabilir ve dönen tekerlekler
poryası üzerine veya saftta monte edilebilir. Uyarıcı çevresine açılmış yarık veya kanallar,
tekerlek devrine göre belirli bir sinyal frekansının elektronik kontrol ünitesine iletilmesini
sağlar.
Tekerlekler ve uyarıcı dönerken uyarıcı üzerindeki disli çıkıntı ve girintileri veya manyetik
alanından geçerken , daimi mıknatıs ve girintileri veya manyetik alanından geçerken,
daimi mıknatıs üzerinde sarılı bobin , uyarıcının dönüsü ile değisen manyetik olan
yoğunluğunu algılar ve üzerinde , frekansı tekerlek devri ile orantılı olan değisken voltajlı
gerilim indüklenir. Bu gerilim frenlemeye bağlı kalmaksızın tekerlekler döndükçe kontrol
ünitesine iletilir. Hız sensörü ile ölçülen tekerlek hızı,ECU için yavaslama veya hızlanma
durumunu gösteren sinyaller sağlar.
ECU’nun toplayıp islediği her bir tekerlek için hız sensörü ile ölçülen tekerlek hızı ECU için
yavaslama veya hızlanma durumunu gösteren sinyaller sağlar. ECU’nun toplayıp islediği
her bir tekerlek için hız sensörü sinyalleri, yaklaşık araç hızına esit olan tek referans hızı
gösterir. Referans hızı ile her bir tekerleğin hızı arasındaki farklılık yol tekerlek kayma
sinyalini verir. Yani tekerleğin kilitlenmeye eğilimini gösterir[36].
şekil 4.1.a. ABS manyetik hız sensörü ve uyarıcı [36]
Tek tekerlek (arka), küçük/ büyük aks ve çift tekerlekli tipler için farklı tekerlek sensörleri
kullanılır[13].
şekil 4.1.b. Hız sensörü çesitleri [13]
şekil 4.1.c. Hız sensörünün yeri (Ön tekerlekte)
şekil 4.1.d. Hız sensörünün yeri (Arka tekerde)
4.1.1. Pedal Hareket Mesafesi Sensörü
Kontrollü frenin baslangıcında pedal hareket mesafesi sensörü, ABS modülünde fren
pedalının o andaki pozisyonunu bildirir.
Pedal hareket mesafesi sensörünün , anti- blokaj modülasyonu üzerinde hiçbir etkisi
yoktur. Yalnızca kontrollü fren sırasında rahat bir pedal hissi sağlamak için konulmus
ilave bir parçadır [13, 19]
şekil 4.1.1.a. Pedal Hareket Mesafesi sensörünün yeri.
4.2. Elektro Mekanik Fren (EMB) Sisteminde Kullanılan Sensörler
Bu sistemde hidrolikten tamamen vazgeçilmistir.
Fren pedalından gelecek olan algılama sistemi hardware (bilgisayar) bölümüne aktarılıyor
ve sensörlere gönderilen sinyallerle lastiklerdeki elektro motorlar sayesinde frenleme
yapılıyor.
Bu fren sisteminde de ABS ‘de bulunan sensörler bulunmaktadır. Çalışmaları ABS’deki
sensörlerle aynıdır. Tek fark yukarda açıkladığımız gibi, hidroliğin bulunmaması ve her bir
lastik üzerine yerlestirilmis olan elektro motorların bulunmasıdır.
şekil 4.2.a. EMB fren sistemi seması
Road Fighter
BÖLÜM 5. YAKIT SĐSTEMĐNDE KULLANILAN SENSÖRLER
5.1. Hava Akış (MAF) Sensörü
MAF sensörü, hava filtresi yuvası ve hava giris borusu gaz kelebeği gövdesi bağlantısı
arasında yer almaktadır[8].
Bu bir sıcak film tipi hava akış sensörüdür. MAF sensörü bir sıcak film sensörü, yuvası,
ölçüm borusundan meydana gelir[6].
Hava akış oranı sıcak film ucundan aktarılan sıcaklığın tespit edilmesi ile ölçülür ve hava
akım oranındaki değisiklik sıcak film ucu düzeyinden hava akımına aktarılan sıcaklıkta
değisikliklere sebep olur[15].
Bu değisiklikler sıcak film ucunun sıcaklığının değismesine ve direncinin değismesine
sebep olur[14]. Bu değisen dirençle ECU’ya sinyal gönderir ve havanın akış miktarına
göre, yakıt oranı ayarlanır.
5.1.a. MAF sensörünün Yeri [22]
5.2. Emme Havası Sıcaklık (IAT) Sensörü Emme havası sıcaklık (IAT) sensörü, hava
emme hortumunun içerisindedir[6].
Bazı araçlarda ise MAF sensörü gövdesi içine yerlestirilmistir[8].
5.2.a. IAT sensörünün hava emme hortumundaki yeri[6]
5.2.b. IAT sensörünün MAF sensöründeki yeri [8]
IAT sensörü, negatif sıcaklık katsayılı (NTC) bir ısıya duyarlı rezistansıdır[14]. Sıcaklık
arttıkça, IAT sensörünün direnci azalır. ECU’dan 5 Voltluk bir voltaj alır[17]. Hava sıcaklık
değeri azaldığı zaman yoğunluğu artar, enjeksiyon beyni(ECU) hava /yakıt oranını
düzeltmek için yakıt miktarını artırır. ECU’nun IAT sensöründen aldığı bilgi yardımı ile,
birim hacimde bulunan hava miktarı ECU tarafından hesap edilir ve yakıt püskürtme
miktarı ayarlanır [5].
Ayrıca IAT sensörünün çalışma aralığı yalnızca soğuk motorla çalıştırma ve motor ısınma
asamasıyla sınırlı değildir. IAT sensörünün sağladığı voltaj ECU tarafından MAP
sensörünün düzeltmesi olarak gereklidir. Bu sekilde farklı hava sıcaklıkları ve farklı silindir
sarj dereceleri (silindirlerle farklı oranlarda hava/ yakıt alınması) dengelenebilir[14].
Sonuç olarak ECU voltaj değisimlerini değerlendirerek emme havası sıcaklığı hakkında
bilgi eder[21, 22].
5.2.c. IAT sensörünün iç yapısı[30]
IAT sensörünün elektriksel özellikleri söyledir:
- 20 0C’de direnç = 6250 ohm
- 80 0C’de direnç = 600 ohm [32]
5.3. Fakir Karışım Sensörü Fakir karışım sensörünün yapısı, zirkon di oksit elemanlı tip
oksijen sensörü ile temelde aynıdır, ancak kullanımı farklıdır.
5.3.a. Fakir Karışım Sensörünün Yapısı [34]
Zirkon di oksit elemanlı fakir karışım sensörü, sıcaklık yükseldiği zaman (6500 C veya
daha fazla ) zirkon di oksit elemana bir voltaj tatbik edilerek, sonuçta egzoz gazı içindeki
oksijen konsantrasyonu ile doğru orantılı olarak bir akımın geçmesi sağlanmış olur[19].
Bir baska deyisle, hava/ yakıt karışımı zengin olduğu zaman egzoz gazı içinde oksijenolmayacaktır, dolayısıyla zirkon di oksit elemanın içinden hiçbir akım geçisi olmayacaktır.
Hava- yakıt karışımı fakir olduğu zaman, egzoz gazı içinde çok fazla oksijen gazı
bulunacak ve zirkon di oksit elemanının içinden akan akım miktarı yüksek olacaktır[34].
Fakir karışım sensörü, hava- yakıt oranını belli bir aralıkta tutması temin eder, böylece
sürüs kabiliyetinin yanı sıra yakıt ekonomisi de sağlar [19].
Yukarda görüldüğü üzere, sensör içinde zirkon di oksit elemanının sıcaklığını artıran bir de
ısıtıcı vardır. Isıtıcı aynı oksijen sensöründe olduğu gibi kumanda edilir.
5.4. Yakıt Sıcaklık Sensörü
Yakıt galerisi ile basınç regülatörü arasına konulmustur. Bu sensör, bir moladan sonra
motor sıcakken çalıştırıldığı zaman yakıt galerisinin sıcaklığı preset (standart) seviyesinin
ötesine çıkarsa açılan bimetal bir disk içerir.
Sıcaklık sensörü , yakıt galerisi sıcaklığı standart seviyenin altına düserse devreyi keser
[14].
5.4.a. Yakıt Sıcaklık sensörünün yeri [14].
Motor sıcakken çalıştırıldığı zaman , sıcaklık sensörü ECU’ya bir topraklama sinyali
gönderir. Bu sinyalle ve diğer sensörlerden (örneğin; IAT, krank mili konum sensörü,
soğutma suyu sıcaklık sensörü) gelen sinyallerle birlikte ECU, yakıt enjektörlerinin açılış
zamanını belirler ve dolayısıyla motorun sıcakken çalıştırma karakteristiklerini optimize
eder.
Sıcaklık sensörü galerideki yakıtla doğrudan temas kurmaz. Yakıt sıcaklığı galerideki bir
ara plakayla ölçülür[14].
5.4.b. Ara Plakanın Yeri [14].
5.5. Turbosarj Basınç Sensörü
Turbosarj basınç sensörü turbosarj basıncını (emme manifoldu basıncı)tespit eder. Yapısı
ve çalışması manifold mutlak basınç sensörü ile aynıdır[19].
Eğer turbosarj basıncı anormal bir sekilde yükselirse, motor ECU’su motoru korumak için
yakıt göndermeyi keser[19].
5.5.a. Turbosarj Basınç sensörünün yapısı
5.6. Mutlak Basınç Sensörü
Kontak açıkken atmosfer basıncını, motor çalıştıktan sonra ise emme manifoldu basınç
veya vakumunu ölçerek ECU’ya elektriksel olarak bildiren bir elemandır.
ECU’ya gelen bu bilgi ile ,ECU emilen hava miktarını algılar, buna göre enjektörün açılma
süresini ayarlar [33].
Sensörün içinde basınca göre direnci değisen bir eleman (load- cell) bulunmaktadır. Bu
direnç sabit hava kabı üzerine yerlestirilmistir. Manifolddaki vakum değistikçe direncin
değeri değisir, bu direnç değisime göre beyin (ECU) manifold vakumunu algılar[5].
Sensöre (5 V ile 0V) enerji beslemesi ECU tarafından yapılır. ECU’ya ise 0 –4.75 V
arasında değisen gerilim bilgisi gelir. ECU manifold vakumunu gerilim cinsinden
değerlendirir. ECU tarafından algılanan bu voltaj değerine göre enjektörlerin açık kalma
süresi ayarlanır[5].
Mutlak basınç sensörünün yaptığı bir diğer görev ise ; kontak ilk açıldığı anda emme
manifoldundaki basınç, atmosfer basıncına esit olduğu için bu andaki basınç bilgisi,
enjeksiyon beyni tarafından hafızaya referans bilgi olarak alınır. Motor çalıştığı zaman bu
bilgiye göre çalışma düzenlenir[5].
Araç seyir halinde iken rakım farklılığı olursa ,gaz pedalına bir defa tam basılırsa ,
değismis olan rakım farkı mutlak basınç sensörü tarafından ECU’ya bildirilir ve yeniden
atesleme avansı ve yakıt püskürtme düzenlemesi yapılır[19].
5.6.a. Mutlak Basınç sensörünün görünüsü
Gerilim iletimi su sekildedir:
Turbo araçlarda normal çalışma anında manifold vakumu 0 – 950 mbar arasında iken 0 –
2.5 V arasında değisen bir gerilim ECU’ya iletilir.
Turbo türbinin aşırı besleme anında manifold basıncı 1000- 1950 mbar arasında 2.5 –
4.75 V arasında bir gerilim ECU’ya iletilir[32].RoadFighter
BÖLÜM 6. EGZOZ SiSTEMiNDE BULUNAN SENSÖRLER
6.1. Oksijen Sensörü (HO2 S) için
Oksijen sensörü katalitik konvertörden önce egzoz manifolduna mümkün olduğu kadar
yakın bir yere monte edilmistir[6]. Bu sensör egzoz gazındaki artık karışım oranını ölçer.
Bu oran motora yanma için gönderilen yakıt- hava karışım oranına ait ölçü olarak oksijen
payının olusmasını mümkün kılar[35]. Sensörün bu oksijen miktarına bağlı olarak
gönderdiği sinyale göre ECU karışımın zengin veya fakir olduğuna karar verir. Böylece
enjektörlerin açık kalma sürelerini ayarlar.
Karışım oranının kontrolü her saniye yapılır ve egzoz gazlarının iyi sekilde yanmış olarak
atılmasını ve katalizöre gelen gazların içinde yanmamış gaz oranının en düsük seviyede
olmasını sağlar[5].
6.1. a. Oksijen sensörü yapısı[5]
Sensörün içerisinde bulunan zirkonyum dioksit (ZrO2 – seramik madde) çok ince mikro
delikli, platinyum tabakasıyla kaplıdır[12]. Dış kısmı egzoz gazına maruz olan sensörün iç
kısmı atmosfere doğru havalandırılmış olup bilgisayara bir kablo ile bağlıdır[23]. Bu farklı
ortamlarda bulunan (egzoz gazı elektrodu ve dış hava elektrodu) elektrotlar gerilim
üretirler[21].
Sadece kursunsuz benzinle kullanılabilen sensör aslında galvanik bir pildir. ZrO2 elektrolit
olarak görev yapmaktadır ve elektrotlar platinyum tabaklarından yapılmışlardır. ZrO2,
300 0C’ye ulastığında elektriksel olarak iletken hale gelmekte ve oksijenin negatif yüklü
iyonlarını çekmeye baslamaktadır. Bu iyonlar platinyuma iç ve dış yüzeylerinde
toplanmaktadır[35]. Havada, egzozdakinden daha çok oksijen bulunmaktadır. Bu
nedenle, iç kısımdaki elektrodun dışarıdaki elektroda oranla daha fazla sayıda iyona sahip
olması voltaj potansiyelini etkilemektedir[16]. Egzoz gazındaki oksijen konsantrasyonu
dış elektrottaki iyon sayısını ve buna bağlı olarak voltaj miktarını belirlemektedir[35].
Delik büyüklükleri ısıya (2500C) bağlıdır. Sensör ısınınca yüzeyde bulunan toplama
maddesinin gözenekleri büyür. Egzozda iyonlasan gazlar büyüyen gözeneklerden geçer
egzoz gazı elektrodu ile temas eder. Sensör elektrotlarının birisi egzoz gazı içindeki
maddelerle temas ederken, diğer elektrod dış hava ile temas ettiği ve elektrotların birer
yüzeyleri de birbiri ile temas ettiği için gerilim üretilir[30].
Üretilen voltaj her zaman küçük olup 1.3 voltu (1300mV) geçmemektedir. Tipik çalışma
aralığı ise 100–900 mV arasındadır. Bu miktar bilgisayarın anlayabilmesi için
yeterlidir[35].
Eğer üretilen gerilim 450 mV’tan büyük ise karışım zengin, küçük ise karışım fakir
anlamındadır. Bu sonuçlar doğrultusunda beyin enjektör açılma zamanını ayarlar ve ideal
karışım oranını tutturmaya çalışır. Böylece atılan çiğ gaz miktarı en aza indirgenir. Geriye
kalan çiğ gazlar ise katalizör yardımıyla ikinci bir kimyasal yanmaya tabi tutularak
dışarıya atılacak çiğ gaz miktarı sıfıra yakın değere gelir. Her saniye ECU ile oksijen
sensörü arasında bilgi alış-verisi devam eder[5].
6.1.b. Oksijen sensörünün ürettiği gerilimin yakıt/ hava oranına (ë) göre
değisimi.
Sensör düsük bir voltaj düzeyi (200mV’dan az) sağlarsa, ECU karışımın fakir olduğunu (ë
>> 1) algılar ve püskürtülen yakıtın miktarını artırır. Sensör yüksek bir voltaj düzeyi (800
mV’dan daha yüksek) sağlarsa ECU karışımın zengin olduğunu (ë<<1) algılar ve
püskürtülen yakıt miktarını azaltır. Bu yüzden oksijen sensörü püskürtme süresini
motorun devamlı olarak 0.80 ile 1.20 arasında inis çıkış yapan bir oksijen katsayısına
göre olacak sekilde çalışmasını sağlar [21].
6.2. Isıtılmış Oksijen (Lamda) Sensörü (O2 Sensörü)
Bu sensöründe çalışması ve görevi oksijen sensörü ile aynıdır. Tek fark sensör içerisine
konmus olan ısı rezistansıdır[6]. Egzoz gazı ölçümlerinde alınan değerler ya motor tam
soğuduktan sonra ya da motor tamamen ısındıktan sonra alınmaktadır. Halbuki
arastırmalar egzoz emisyonunun önemli bir kısmının motor çalıştıktan 1 dakika içerisindeolustuğunu saptamıştır. Oksijen sensörü ise motor çalıştıktan 40 – 50 saniye sonra
ölçüme baslar[9]. Bu da demek oluyor ki ilk anda oksijen sensörü yetersiz kalıyor. Đşte bu
yetersizliği gidermek için oksijen sensörü içerisine ısı rezistansı takılarak oksijen sensörü
yerine takılır.
ARAÇ ÜZERiNDEKi SENSEÖRLERI
(YERİ,YAPISI ve ÇALIŞMASI)
1. SENSÖRLER
1.1. Isı Sensörleri
1.2. Dış Etkilesimli (Extrinsic )Fiber Optik Sensörleri
1.2.1. Dış Etkilesimli (Extrinsic ) Fiber Optik Sensörlerin Uygulama bazı alanları,
1.3. İ ç Etkilesimli(Intrinsic ) Fiber Optik Sensörleri
1.3.1. iç Etkilesimli (Đntrinsic ) Fiber Optik Sensörlerin uygulama bazı alanları
1.4. Sensörlerin Dezavantajları
1.5. Sensörlerin Avantajları
2. OTOMOBİ L l MOTORLARINDA BULUNAN SENSÖRLER
2.1. Gaz Kelebeği Konum (TP) Sensörü
2.2. Manifold Mutlak Basınç (MAP) Sensörü
2.3. Motor Soğutma Suyu Sıcaklık ( ECT) Sensörü
2.4. Eksantrik Mili Pozisyon (CMP) Sensörü
2.5. Krank Mili Pozisyon (CKP) Sensörü
2.6. Araç Hız (VVS) Sensörü
2.7. Vuruntu (KS) Sensörü
2.8. MAP/ IAT Sensörü
2.9. Yüksek Rakım Dengeleme (HAC) Sensör
2.10. Silindir Kapağı Sıcaklık (CHT) Sensörü
2.11. Yağ Basınç Sensörü
3. OTOMOBiL GÜÇ, AKTARMA SİSTEMİ SENSÖRLERİ (OTOMOTİK VİTES)
3.1. Yağ Basınç Sensörü
3.2. Türbin Mili Devir (TSS) Sensörü
3.3. şanzıman Çıkış Mili (DSS) Sensörü
3.4. Vites Kolu Konum (TR) Sensörü
3.5. Yağ Sıcaklık Sensörü
4. OTOMOBİL FREN SİSTEMİNDE KULLANILAN SENSÖRLER (ABS, EMB)
4.1 ABS Fren Sisteminde Kullanılan Sensörler (? )
4.1.1 Pedal Hareket Mesafesi Sensörü
4.2 Elektro Mekanik Fren (EMB) Sisteminde Kullanılan Sensörler
5- OTOMOBĐL YAKIT SĐSTEMĐNDE KULLANILAN SENSÖRLER
5.1. Hava Akış (MAF) Sensörü
5.2. Emme Havası Sıcaklık (IAT) Sensörü
5.3. Fakir Karışım Sensörü
5.4. Yakıt Sıcaklık Sensörü
5.5. Turbo şarj Basınç Sensörü
5.6. Mutlak Basınç Sensörü
6. OTOMOBİL EGZOZ SİSTEMİNDE KULLANILAN SENSÖRLER
6.1. Oksijen Sensörü (HO2 S için)
6.2. Isıtılmış Oksijen Sensörü (O2 ) için
6.3. Egzoz Geri Basınç Bildirim (DPFE) Sensörü
6.4. EGR Valfı Konum Sensörü
6.5. Elektronik Basınç (EPT) Sensörü
6.6. EGR Isı (EGRT) Sensörü
7. OTOMOBİLLERDE KULLANILAN DİĞER SENSÖRLER
7.1. Kick- Down Sensörü
7.2. Stop Lambası Sensörü
7.3. Hidrolik Direksiyon Sensörü
7.4 Süspansiyon Yükseklik Sensörü
7.5. Direksiyon Açı Sensörü
7.6. Đnfrared Lazer Sensörü
7.7. Debriyaj Sensörü (Anahtarı)
7.8. Darbe Sensörü
7.9. Hava Yastığı Sensörleri
7.9.1. Yan Algılayıcılar (Sensörler)
7.9.2. Çarpma Algılayıcıları (Sensörleri)
7.10. Yakıt Kontrol Anahtarı
8. OTOMOTiVDEKi SENSÖRLERiN ARIZALARININ NEDENLERiİ TEHŞİSİ VE
İDERİLMESİ.
9. OTOMOBiL SENSÖRLERĐ HAKKINDA MAKALE.
10. SONUÇ VE ÖNERİLER.
BÖLÜM 3.GÜÇ AKTARMA SİSTEMİ SENSÖRLER
OTOMOTİK VİTESTEKİ SENSÖRLER)
3.1. Yağ Basınç Sensörü
Sensör, sanzıman karteri üzerine yerlestirilmistir. Sensör, sanzıman elektronik beynine
(ECU) ana hidrolik hattı basıncı hakkında bilgi gönderir. Gönderilen bu sinyal ile ECU; ana
basınç hattı basınç değerini ayarlayarak düzen sokar. Bu basınç ayarı, ana basınç
ayarlama elektro vanası aracılığı ile yapılır.
Sensör , ana basınç karşısında sekil alan , karşılıklı iki ölçme kamı ile donatılmıştır.
Sensör 0 ve 5 volt arasında bir gerilim üretir. Besleme gerilimi :5 V’tur[18].
şekil 3.1.a. Yağ basınç sensörünün yeri (Otomatik vites)
3.2. Türbin Mili Devri Sensörü (TSS)
Türbin mili devri (TSS) sensörü vites kutusu giris mili üzerinde vites kutusu gövdesine
yerlestirilmistir[8].
Giris hızı (türbin mili devri) sensörü bir manyetik çekirdek ve bir bobinden olusur. ECU’ya
gönderilen bilgi, sanzıman giris mili dönme hızına göre değisiklik kazanan bir alternatif
akımdır. Bu alternatif akımın besleme gerilimi 12 volttur[18].
TSS sensörünün gönderdiği bilgiyi ECU su islevler için kullanılır: Vites islemlerinin
kumandası, tork dönüstürücüsü kavraması kaçırması kontrolü ve belirsizlik kontrolü için
kullanılır[17].
şekil 3.2.a. TSS sensörünün yeri
3.3. şanzıman Çıkış Mili Sensörü (OSS)
Çıkış mili devri (OSS) sensörü vites kutusunun diferansiyel içindeki rotor üzerine gelen
kısmına yerlestirilmistir[8].
OSS sensörü, ana hızını, diferansiyel üzerine yerlestirilmis rotor (tahrik pinyonu) aracılığı
ile ölçen endüktif bir sensördür[9]. şanzıman elektronik beynine (ECU) iletilen bilgi,
sanzıman çıkış mili dönme hızına göre değisiklik kazanan bir alternatif akımdır[17]. Bu
değisiklik rotorun dislerinin manyetik çekirdeğe yaklaşıp uzaklasmasına göre değisen bir
alan olusturur. Bu alan değisimine göre bobin bir sinyal üreterek ECU’ya gönderir. OSS
sensörünün besleme gerilimi 12 V’tur. ECU bu sinyalleri su amaçlar için de kullanır: Vites
değisim islemlerinin zamanlamasının belirlenmesi, ECU’ya araç hızı ile ilgili giris sinyali
sağlanması, vites değistirme süresinin ayarlanmasında ve belirsizlik kontrolünün
yapılmasında.şekil 3.3.a. OSS sensörünün yeri
3.4. Vites Kolu Konum Sensörü
Vites kolu konum sensörü (TR) vites kutusunun vites milinin üzerine gelen kısmına
yerlestirilmistir[9].
Vites milinin vites kolu kablosu aracılığı ile hareket ettirilmesi durumunda;TR algılayıcısı
içinde yer alan sürgülü kontaklar yer değistirir. Vites kolu “P” ve “N” konumunda ilk
hareket sırasında mars motoruna akım sağlanması amacıyla farklı kontaklar söz konusu
olmaktadır [9].
TR algılayıcısı sinyalleri, asağıdaki amaçlarla kullanılır:
- Vites kolu konumunun belirlenmesi,
- Vites kolunun “R” konumuna getirilmesi durumunda, geri vites lambasının devreye
alınması,
- Vites kolunun “P” ve “N” konumuna getirilmesi durumunda, mars motoruna akım
verilmesi[19].
şekil 3.4.a. TR sensörünün yeri
3.5. Yağ Sıcaklığı Sensörü
Yağ sıcaklık sensörü, hidrolik bloğu içerisine yerlestirilmistir[18]. Sıcaklık sensörü bir eksi
sıcaklık katsayılı dirence sahiptir. Sıcaklık arttıkça sıcaklık sensörünün direnci düser[9].
Sensörün gönderdiği bilgi ECU’nun sunları düzenlemesini sağlar:
- Ana hidrolik hattı basıncını düzenler,
- Hava sıcaklığının yüksek olduğu durumlarda sanzımana uygun bir çalışma sağlar[6].
şekil 3.5.a. Yağ sıcaklık sensörünün yeri
BÖLÜM 4. FREN SĐSTEMĐNDE KULLANILAN SENSÖRLER (ABS, EMB)
4.1. ABS Fren Sisteminde Kullanılan Hız Sensörleri
Hız sensörü değisken , manyetik duyarlılık esasına göre çalışır. Bu prensipte silindirik bir
daimi mıknatıs üzerine sarılmış bobin bulunmakta ve tekerlek göbeği taşıyıcısı, aks
muhafazası veya fren tavlası üzerine monte edilebilmektedir. Ürettiği manyetik olan
sönen bir çember seklindeki uyarıcıya etki eder. Uyarıcı, üzerine çıkıntılı kanallar açılmış
bir halka veya disli seklinde çentikler açılmış bir çember olabilir ve dönen tekerlekler
poryası üzerine veya saftta monte edilebilir. Uyarıcı çevresine açılmış yarık veya kanallar,
tekerlek devrine göre belirli bir sinyal frekansının elektronik kontrol ünitesine iletilmesini
sağlar.
Tekerlekler ve uyarıcı dönerken uyarıcı üzerindeki disli çıkıntı ve girintileri veya manyetik
alanından geçerken , daimi mıknatıs ve girintileri veya manyetik alanından geçerken,
daimi mıknatıs üzerinde sarılı bobin , uyarıcının dönüsü ile değisen manyetik olan
yoğunluğunu algılar ve üzerinde , frekansı tekerlek devri ile orantılı olan değisken voltajlı
gerilim indüklenir. Bu gerilim frenlemeye bağlı kalmaksızın tekerlekler döndükçe kontrol
ünitesine iletilir. Hız sensörü ile ölçülen tekerlek hızı,ECU için yavaslama veya hızlanma
durumunu gösteren sinyaller sağlar.
ECU’nun toplayıp islediği her bir tekerlek için hız sensörü ile ölçülen tekerlek hızı ECU için
yavaslama veya hızlanma durumunu gösteren sinyaller sağlar. ECU’nun toplayıp islediği
her bir tekerlek için hız sensörü sinyalleri, yaklaşık araç hızına esit olan tek referans hızı
gösterir. Referans hızı ile her bir tekerleğin hızı arasındaki farklılık yol tekerlek kayma
sinyalini verir. Yani tekerleğin kilitlenmeye eğilimini gösterir[36].
şekil 4.1.a. ABS manyetik hız sensörü ve uyarıcı [36]
Tek tekerlek (arka), küçük/ büyük aks ve çift tekerlekli tipler için farklı tekerlek sensörleri
kullanılır[13].
şekil 4.1.b. Hız sensörü çesitleri [13]
şekil 4.1.c. Hız sensörünün yeri (Ön tekerlekte)
şekil 4.1.d. Hız sensörünün yeri (Arka tekerde)
4.1.1. Pedal Hareket Mesafesi Sensörü
Kontrollü frenin baslangıcında pedal hareket mesafesi sensörü, ABS modülünde fren
pedalının o andaki pozisyonunu bildirir.
Pedal hareket mesafesi sensörünün , anti- blokaj modülasyonu üzerinde hiçbir etkisi
yoktur. Yalnızca kontrollü fren sırasında rahat bir pedal hissi sağlamak için konulmus
ilave bir parçadır [13, 19]
şekil 4.1.1.a. Pedal Hareket Mesafesi sensörünün yeri.
4.2. Elektro Mekanik Fren (EMB) Sisteminde Kullanılan Sensörler
Bu sistemde hidrolikten tamamen vazgeçilmistir.
Fren pedalından gelecek olan algılama sistemi hardware (bilgisayar) bölümüne aktarılıyor
ve sensörlere gönderilen sinyallerle lastiklerdeki elektro motorlar sayesinde frenleme
yapılıyor.
Bu fren sisteminde de ABS ‘de bulunan sensörler bulunmaktadır. Çalışmaları ABS’deki
sensörlerle aynıdır. Tek fark yukarda açıkladığımız gibi, hidroliğin bulunmaması ve her bir
lastik üzerine yerlestirilmis olan elektro motorların bulunmasıdır.
şekil 4.2.a. EMB fren sistemi seması
Road Fighter
BÖLÜM 5. YAKIT SĐSTEMĐNDE KULLANILAN SENSÖRLER
5.1. Hava Akış (MAF) Sensörü
MAF sensörü, hava filtresi yuvası ve hava giris borusu gaz kelebeği gövdesi bağlantısı
arasında yer almaktadır[8].
Bu bir sıcak film tipi hava akış sensörüdür. MAF sensörü bir sıcak film sensörü, yuvası,
ölçüm borusundan meydana gelir[6].
Hava akış oranı sıcak film ucundan aktarılan sıcaklığın tespit edilmesi ile ölçülür ve hava
akım oranındaki değisiklik sıcak film ucu düzeyinden hava akımına aktarılan sıcaklıkta
değisikliklere sebep olur[15].
Bu değisiklikler sıcak film ucunun sıcaklığının değismesine ve direncinin değismesine
sebep olur[14]. Bu değisen dirençle ECU’ya sinyal gönderir ve havanın akış miktarına
göre, yakıt oranı ayarlanır.
5.1.a. MAF sensörünün Yeri [22]
5.2. Emme Havası Sıcaklık (IAT) Sensörü Emme havası sıcaklık (IAT) sensörü, hava
emme hortumunun içerisindedir[6].
Bazı araçlarda ise MAF sensörü gövdesi içine yerlestirilmistir[8].
5.2.a. IAT sensörünün hava emme hortumundaki yeri[6]
5.2.b. IAT sensörünün MAF sensöründeki yeri [8]
IAT sensörü, negatif sıcaklık katsayılı (NTC) bir ısıya duyarlı rezistansıdır[14]. Sıcaklık
arttıkça, IAT sensörünün direnci azalır. ECU’dan 5 Voltluk bir voltaj alır[17]. Hava sıcaklık
değeri azaldığı zaman yoğunluğu artar, enjeksiyon beyni(ECU) hava /yakıt oranını
düzeltmek için yakıt miktarını artırır. ECU’nun IAT sensöründen aldığı bilgi yardımı ile,
birim hacimde bulunan hava miktarı ECU tarafından hesap edilir ve yakıt püskürtme
miktarı ayarlanır [5].
Ayrıca IAT sensörünün çalışma aralığı yalnızca soğuk motorla çalıştırma ve motor ısınma
asamasıyla sınırlı değildir. IAT sensörünün sağladığı voltaj ECU tarafından MAP
sensörünün düzeltmesi olarak gereklidir. Bu sekilde farklı hava sıcaklıkları ve farklı silindir
sarj dereceleri (silindirlerle farklı oranlarda hava/ yakıt alınması) dengelenebilir[14].
Sonuç olarak ECU voltaj değisimlerini değerlendirerek emme havası sıcaklığı hakkında
bilgi eder[21, 22].
5.2.c. IAT sensörünün iç yapısı[30]
IAT sensörünün elektriksel özellikleri söyledir:
- 20 0C’de direnç = 6250 ohm
- 80 0C’de direnç = 600 ohm [32]
5.3. Fakir Karışım Sensörü Fakir karışım sensörünün yapısı, zirkon di oksit elemanlı tip
oksijen sensörü ile temelde aynıdır, ancak kullanımı farklıdır.
5.3.a. Fakir Karışım Sensörünün Yapısı [34]
Zirkon di oksit elemanlı fakir karışım sensörü, sıcaklık yükseldiği zaman (6500 C veya
daha fazla ) zirkon di oksit elemana bir voltaj tatbik edilerek, sonuçta egzoz gazı içindeki
oksijen konsantrasyonu ile doğru orantılı olarak bir akımın geçmesi sağlanmış olur[19].
Bir baska deyisle, hava/ yakıt karışımı zengin olduğu zaman egzoz gazı içinde oksijenolmayacaktır, dolayısıyla zirkon di oksit elemanın içinden hiçbir akım geçisi olmayacaktır.
Hava- yakıt karışımı fakir olduğu zaman, egzoz gazı içinde çok fazla oksijen gazı
bulunacak ve zirkon di oksit elemanının içinden akan akım miktarı yüksek olacaktır[34].
Fakir karışım sensörü, hava- yakıt oranını belli bir aralıkta tutması temin eder, böylece
sürüs kabiliyetinin yanı sıra yakıt ekonomisi de sağlar [19].
Yukarda görüldüğü üzere, sensör içinde zirkon di oksit elemanının sıcaklığını artıran bir de
ısıtıcı vardır. Isıtıcı aynı oksijen sensöründe olduğu gibi kumanda edilir.
5.4. Yakıt Sıcaklık Sensörü
Yakıt galerisi ile basınç regülatörü arasına konulmustur. Bu sensör, bir moladan sonra
motor sıcakken çalıştırıldığı zaman yakıt galerisinin sıcaklığı preset (standart) seviyesinin
ötesine çıkarsa açılan bimetal bir disk içerir.
Sıcaklık sensörü , yakıt galerisi sıcaklığı standart seviyenin altına düserse devreyi keser
[14].
5.4.a. Yakıt Sıcaklık sensörünün yeri [14].
Motor sıcakken çalıştırıldığı zaman , sıcaklık sensörü ECU’ya bir topraklama sinyali
gönderir. Bu sinyalle ve diğer sensörlerden (örneğin; IAT, krank mili konum sensörü,
soğutma suyu sıcaklık sensörü) gelen sinyallerle birlikte ECU, yakıt enjektörlerinin açılış
zamanını belirler ve dolayısıyla motorun sıcakken çalıştırma karakteristiklerini optimize
eder.
Sıcaklık sensörü galerideki yakıtla doğrudan temas kurmaz. Yakıt sıcaklığı galerideki bir
ara plakayla ölçülür[14].
5.4.b. Ara Plakanın Yeri [14].
5.5. Turbosarj Basınç Sensörü
Turbosarj basınç sensörü turbosarj basıncını (emme manifoldu basıncı)tespit eder. Yapısı
ve çalışması manifold mutlak basınç sensörü ile aynıdır[19].
Eğer turbosarj basıncı anormal bir sekilde yükselirse, motor ECU’su motoru korumak için
yakıt göndermeyi keser[19].
5.5.a. Turbosarj Basınç sensörünün yapısı
5.6. Mutlak Basınç Sensörü
Kontak açıkken atmosfer basıncını, motor çalıştıktan sonra ise emme manifoldu basınç
veya vakumunu ölçerek ECU’ya elektriksel olarak bildiren bir elemandır.
ECU’ya gelen bu bilgi ile ,ECU emilen hava miktarını algılar, buna göre enjektörün açılma
süresini ayarlar [33].
Sensörün içinde basınca göre direnci değisen bir eleman (load- cell) bulunmaktadır. Bu
direnç sabit hava kabı üzerine yerlestirilmistir. Manifolddaki vakum değistikçe direncin
değeri değisir, bu direnç değisime göre beyin (ECU) manifold vakumunu algılar[5].
Sensöre (5 V ile 0V) enerji beslemesi ECU tarafından yapılır. ECU’ya ise 0 –4.75 V
arasında değisen gerilim bilgisi gelir. ECU manifold vakumunu gerilim cinsinden
değerlendirir. ECU tarafından algılanan bu voltaj değerine göre enjektörlerin açık kalma
süresi ayarlanır[5].
Mutlak basınç sensörünün yaptığı bir diğer görev ise ; kontak ilk açıldığı anda emme
manifoldundaki basınç, atmosfer basıncına esit olduğu için bu andaki basınç bilgisi,
enjeksiyon beyni tarafından hafızaya referans bilgi olarak alınır. Motor çalıştığı zaman bu
bilgiye göre çalışma düzenlenir[5].
Araç seyir halinde iken rakım farklılığı olursa ,gaz pedalına bir defa tam basılırsa ,
değismis olan rakım farkı mutlak basınç sensörü tarafından ECU’ya bildirilir ve yeniden
atesleme avansı ve yakıt püskürtme düzenlemesi yapılır[19].
5.6.a. Mutlak Basınç sensörünün görünüsü
Gerilim iletimi su sekildedir:
Turbo araçlarda normal çalışma anında manifold vakumu 0 – 950 mbar arasında iken 0 –
2.5 V arasında değisen bir gerilim ECU’ya iletilir.
Turbo türbinin aşırı besleme anında manifold basıncı 1000- 1950 mbar arasında 2.5 –
4.75 V arasında bir gerilim ECU’ya iletilir[32].RoadFighter
BÖLÜM 6. EGZOZ SiSTEMiNDE BULUNAN SENSÖRLER
6.1. Oksijen Sensörü (HO2 S) için
Oksijen sensörü katalitik konvertörden önce egzoz manifolduna mümkün olduğu kadar
yakın bir yere monte edilmistir[6]. Bu sensör egzoz gazındaki artık karışım oranını ölçer.
Bu oran motora yanma için gönderilen yakıt- hava karışım oranına ait ölçü olarak oksijen
payının olusmasını mümkün kılar[35]. Sensörün bu oksijen miktarına bağlı olarak
gönderdiği sinyale göre ECU karışımın zengin veya fakir olduğuna karar verir. Böylece
enjektörlerin açık kalma sürelerini ayarlar.
Karışım oranının kontrolü her saniye yapılır ve egzoz gazlarının iyi sekilde yanmış olarak
atılmasını ve katalizöre gelen gazların içinde yanmamış gaz oranının en düsük seviyede
olmasını sağlar[5].
6.1. a. Oksijen sensörü yapısı[5]
Sensörün içerisinde bulunan zirkonyum dioksit (ZrO2 – seramik madde) çok ince mikro
delikli, platinyum tabakasıyla kaplıdır[12]. Dış kısmı egzoz gazına maruz olan sensörün iç
kısmı atmosfere doğru havalandırılmış olup bilgisayara bir kablo ile bağlıdır[23]. Bu farklı
ortamlarda bulunan (egzoz gazı elektrodu ve dış hava elektrodu) elektrotlar gerilim
üretirler[21].
Sadece kursunsuz benzinle kullanılabilen sensör aslında galvanik bir pildir. ZrO2 elektrolit
olarak görev yapmaktadır ve elektrotlar platinyum tabaklarından yapılmışlardır. ZrO2,
300 0C’ye ulastığında elektriksel olarak iletken hale gelmekte ve oksijenin negatif yüklü
iyonlarını çekmeye baslamaktadır. Bu iyonlar platinyuma iç ve dış yüzeylerinde
toplanmaktadır[35]. Havada, egzozdakinden daha çok oksijen bulunmaktadır. Bu
nedenle, iç kısımdaki elektrodun dışarıdaki elektroda oranla daha fazla sayıda iyona sahip
olması voltaj potansiyelini etkilemektedir[16]. Egzoz gazındaki oksijen konsantrasyonu
dış elektrottaki iyon sayısını ve buna bağlı olarak voltaj miktarını belirlemektedir[35].
Delik büyüklükleri ısıya (2500C) bağlıdır. Sensör ısınınca yüzeyde bulunan toplama
maddesinin gözenekleri büyür. Egzozda iyonlasan gazlar büyüyen gözeneklerden geçer
egzoz gazı elektrodu ile temas eder. Sensör elektrotlarının birisi egzoz gazı içindeki
maddelerle temas ederken, diğer elektrod dış hava ile temas ettiği ve elektrotların birer
yüzeyleri de birbiri ile temas ettiği için gerilim üretilir[30].
Üretilen voltaj her zaman küçük olup 1.3 voltu (1300mV) geçmemektedir. Tipik çalışma
aralığı ise 100–900 mV arasındadır. Bu miktar bilgisayarın anlayabilmesi için
yeterlidir[35].
Eğer üretilen gerilim 450 mV’tan büyük ise karışım zengin, küçük ise karışım fakir
anlamındadır. Bu sonuçlar doğrultusunda beyin enjektör açılma zamanını ayarlar ve ideal
karışım oranını tutturmaya çalışır. Böylece atılan çiğ gaz miktarı en aza indirgenir. Geriye
kalan çiğ gazlar ise katalizör yardımıyla ikinci bir kimyasal yanmaya tabi tutularak
dışarıya atılacak çiğ gaz miktarı sıfıra yakın değere gelir. Her saniye ECU ile oksijen
sensörü arasında bilgi alış-verisi devam eder[5].
6.1.b. Oksijen sensörünün ürettiği gerilimin yakıt/ hava oranına (ë) göre
değisimi.
Sensör düsük bir voltaj düzeyi (200mV’dan az) sağlarsa, ECU karışımın fakir olduğunu (ë
>> 1) algılar ve püskürtülen yakıtın miktarını artırır. Sensör yüksek bir voltaj düzeyi (800
mV’dan daha yüksek) sağlarsa ECU karışımın zengin olduğunu (ë<<1) algılar ve
püskürtülen yakıt miktarını azaltır. Bu yüzden oksijen sensörü püskürtme süresini
motorun devamlı olarak 0.80 ile 1.20 arasında inis çıkış yapan bir oksijen katsayısına
göre olacak sekilde çalışmasını sağlar [21].
6.2. Isıtılmış Oksijen (Lamda) Sensörü (O2 Sensörü)
Bu sensöründe çalışması ve görevi oksijen sensörü ile aynıdır. Tek fark sensör içerisine
konmus olan ısı rezistansıdır[6]. Egzoz gazı ölçümlerinde alınan değerler ya motor tam
soğuduktan sonra ya da motor tamamen ısındıktan sonra alınmaktadır. Halbuki
arastırmalar egzoz emisyonunun önemli bir kısmının motor çalıştıktan 1 dakika içerisindeolustuğunu saptamıştır. Oksijen sensörü ise motor çalıştıktan 40 – 50 saniye sonra
ölçüme baslar[9]. Bu da demek oluyor ki ilk anda oksijen sensörü yetersiz kalıyor. Đşte bu
yetersizliği gidermek için oksijen sensörü içerisine ısı rezistansı takılarak oksijen sensörü
yerine takılır.